SSR-Q zertteý reaktory kompleksi bas ınjeneriniń orynbasary Ashat Bekbaev «Adyrna» tilshisine bergen suqbatynda Qazaqstanǵa AES-tiń ne úshin qajet ekenin aıtty.
«Atom elektr stanııasynyń qurylysy el ómiriniń ártúrli aspektisine aıtarlyqtaı áser etýi múmkin. Bul qandaı ózgerister ákelýi múmkin ekenin egjeı-tegjeıli qarastyraıyq:
1) Ekonomıkalyq ózgerister:
• Energetıkalyq táýelsizdik: Qazaqstan energııa tasymaldaýshylardyń ımportyna táýeldilikti azaıta alady, bul eldiń energetıkalyq qaýipsizdigin arttyrady jáne energetıkalyq resýrstardy neǵurlym ıkemdi basqarýǵa múmkindik beredi.
• Ónerkásipti damytý: AES metallýrgııa, hımııa jáne mashına jasaý sııaqty energııany kóp qajet etetin salalardy damytýǵa qýatty yntalandyrý bola alady.
• Jumys oryndaryn qurý: atom elektr stanııalaryn salý jáne paıdalaný jańa jumys oryndaryn ashady, bul el ekonomıkasyna oń áser etedi.
• Investıııalardy tartý: AES salý Qazaqstannyń energetıkalyq sektoryna sheteldik ınvestıııalardy tarta alady.
• Tehnologııalardy damytý: atom elektr stanııalaryn salý jáne paıdalaný jańa tehnologııalar men ǵylymı zertteýlerdi damytýdy talap etedi, bul eldiń tehnologııalyq jabdyqtalý deńgeıin arttyrady.
2) Áleýmettik ózgerister:
• Ómir súrý deńgeıin arttyrý: AES qamtamasyz etetin turaqty energııamen jabdyqtaý halyqtyń ómir súrý deńgeıin arttyrýǵa yqpal etýi múmkin.
• Infraqurylymdy damytý: atom elektr stanııasynyń qurylysy ol ornalasqan aımaqtarda ınfraqurylymdy damytýdy yntalandyrýy múmkin.
3) Ekologııalyq ózgerister:
• Parnıktik gazdar shyǵaryndylaryn azaıtý: Atom energetıkasy tómen kómirtekti bolyp tabylady, bul Qazaqstanǵa parnıktik gazdar shyǵaryndylaryn azaıtýǵa jáne klımattyń ózgerýine qarsy kúreske óz úlesin qosýǵa kómektesedi.
• Aýanyń lastanýyn azaıtý: dástúrli jylý elektr stanııalarymen salystyrǵanda atom elektr stanııalary aýany is júzinde lastamaıdy»,—dedi ol.
Ashat Kaýsuly AES qaýipsizdigi máselesi atom energetıkasyn damytý turǵysynan eń ózekti máselelerdiń biri ekenin málimdedi.
«Shynynda da, mundaı stanııalardaǵy apattar qorshaǵan ortaǵa jáne adamdardyń densaýlyǵyna apatty áser etýi múmkin. Alaıda, zamanaýı tehnologııalar men qatań qaýipsizdik sharalary mundaı oqıǵalardyń qaýpin edáýir tómendetedi. Adamı faktor, ıaǵnı qyzmetkerlerdiń qatelikteri —apattardyń negizgi sebepteriniń biri.
Bul máseleni sheshý úshin turaqty tehnıkalyq qyzmet kórsetý jáne jabdyqty tekserý, joǵary sapaly materıaldar men komponentterdi paıdalaný jáne rezervtik júıeler men avarııalyq toqtatý rásimderin ázirleý kerek. Al áserlerden qorǵaý úshin, eń aldymen, AES salý úshin alańdy muqııat tańdaýǵa mán berýimiz tıis. Odan bólek, tótenshe júktemelerge tótep bere alatyn ǵımarattar men qurylystardyń qurylymyn jáne Tótenshe jaǵdaılarǵa arnalǵan is-qımyl josparlaryn ázirleý qajet.
Yqtımal táýekelderge qaramastan, qazirgi zamanǵy atom elektr stanııalary eń qaýipsiz energııa kózderiniń biri bolyp tabylady. Tehnologııalar men qaýipsizdik júıelerin únemi jetildirý apattardyń yqtımaldyǵyn azaıtýǵa múmkindik beredi»,—dep túsindirdi ınjener.
Aıtýynsha, AES salý týraly másele muqııat ólsheýdi qajet etetin birqatar strategııalyq jáne ekonomıkalyq faktordy qamtıdy.
«AES salý arqyly energetıkalyq táýelsizdikke qol jetkize alamyz. Atap aıtsaq, ol menshikti atom elektr stanııasy energııa tasymaldaýshylardyń ımportyna táýeldilikti azaıtýǵa, eldiń energetıkalyq qaýipsizdigin arttyrýǵa jáne energetıkalyq resýrstardy neǵurlym ıkemdi basqarýǵa múmkindik beredi. Sonymen birge, AES metallýrgııa, hımııa jáne mashına jasaý sııaqty energııany kóp qajet etetin salalardy damytýǵa qýatty yntalandyrý bola alady. Jańa jumys oryndaryn da atap ótpeske bolmaıdy. Bul el ekonomıkasyna oń áser etedi. Atom elektr stanııalaryn salý jáne paıdalaný jańa tehnologııalar men ǵylymı zertteýlerdi damytýdy talap etedi, bul eldiń tehnologııalyq jabdyqtalý deńgeıin arttyrady. Odan bólek, parnıktik gazdar shyǵaryndylaryn azaıta alamyz. Sebebi aom energetıkasy tómen kómirtekti bolyp keledi. Bul Qazaqstanǵa parnıktik gazdar shyǵaryndylaryn azaıtýǵa jáne klımattyń ózgerýine qarsy kúreske óz úlesin qosýǵa kómektesedi»,—dedi ol.
Eske salaıyq, maýsym aıynyń sońynda prezıdent Qasym-Jomart Toqaev AES salý boıynsha referendým bıyl kúzde ótetinin málimdegen edi. Naqty kúndi Úkimet aıqyndaıdy.
Dıana Asan,
«Adyrna» ulttyq portaly
