قىرعىزستان پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆ ورتالىق ازيانىڭ باسقا پوستكەڭەستىك رەسپۋبليكالارىنا ءوزارا ۆيزاسىز رەجيم ەنگىزۋ پروتسەسىن باستاۋ جانە شەنگەن ۆيزاسىنا ۇقساس ايماقتىق ۆيزا ەنگىزۋدى ۇسىندى، ونىڭ يەگەرلەرى بارلىق بەس ەلدە ەركىن ساياحاتتاي الاتىن بولادى. بۇل باستامانى ساياساتكەر Facebook پاراقشاسىندا جاريالادى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى.
جاپاروۆتىڭ ورتالىق ازيا ءۇشىن ورتاق كىرۋ قۇجاتتارى تۋرالى يدەياسى قىرعىزستان مەن تاجىكستان اراسىنداعى شەكارالىق ماسەلەسى تۇپكىلىكتى شەشىلگەننەن كەيىن پايدا بولدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل ماسەلە 1924 جىلدان بەرى، ياعني 100 جىلدان استام ۋاقىت بويى اشىق بولىپ كەلگەن.
شەكارا تۋرالى كەلىسىمدى تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمونومەن قول قويۋدى ساياساتكەر تەك ەكى ەل ءۇشىن عانا ەمەس، بۇكىل ايماق ءۇشىن ماڭىزدى وقيعا رەتىندە سيپاتتادى.
«وسى ساتتەن باستاپ ورتالىق ازيادا ماڭگىلىك بەيبىتشىلىك ورنادى»، — دەپ قورىتىندىلادى جاپاروۆ.
دەگەنمەن، قىرعىزستان پرەزيدەنتىنىڭ ايتۋىنشا، تاجىكستانعا بەرىلگەن كەيبىر ەلدى مەكەندەردىڭ تۇرعىندارىنا قونىس اۋدارۋ قاجەت بولادى، سونداي-اق كورشىلەس ەلدىڭ ازاماتتارىنا دا ءدال سونداي جاعدايلار تۋىنداۋى مۇمكىن. بىراق بۇل شارا شەكارانىڭ بىركەلكى سىزىق بويىنشا ءوتۋى ءۇشىن قاجەت، ايتپەسە ونى اسكەري قىزمەتكەرلەردىڭ باقىلاۋى قيىن بولادى. ال جاڭا قارۋلى قاقتىعىستاردىڭ تۋىنداۋىنا جول بەرۋگە بولمايدى، ويتكەنى 30 جىل ىشىندە ەكى جاقتان دا قاقتىعىستار سالدارىنان مىڭداعان ازاماتتار قازا تاپتى، دەدى پرەزيدەنت.
ول قونىس اۋدارعان تۇرعىندارعا مەملەكەت تاراپىنان نازار اۋدارىلىپ، قازىرگى زامانعى ۇيلەرمەن قامتاماسىز ەتىلەتىندىگىن، ولاردا جاعدايدىڭ بۇرىنعى تۇرعىن ۇيدەن جاقسى بولاتىنىن سەندىردى.
سونىمەن قاتار، قىرعىزستان باسشىسى قازاقستان، تاجىكستان، تۇركىمەنستان جانە وزبەكستان باسشىلىعىنا ءوزارا ۆيزاسىز رەجيم ەنگىزۋدى ۇسىندى.
«ال باسقا ەلدەردىڭ ازاماتتارى ءۇشىن بارلىق ايماق بويىنشا ەركىن قوزعالۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءبىرتۇتاس ۆيزا ەنگىزۋ قاجەت، ول شەنگەن ۆيزاسىنا ۇقساس بولۋى ءتيىس»، — دەپ جازدى جاپاروۆ.
ايتا كەتەيىك، ورتالىق ازيانىڭ كوپتەگەن پوستكەڭەستىك رەسپۋبليكالارى اراسىندا ازاماتتار ءوزارا ۆيزاسىز جۇرۋگە رۇقسات بەرەتىن رەجيم بار. دەگەنمەن، كەي جاعدايلاردا بەلگىلى ءبىر شەكتەۋلەر كەزدەسەدى. مىسالى، قازاقستاندىقتار مەن تاجىكستاندىقتار قىرعىزستاندا شەكتەۋسىز ۋاقىت بويى بولا الادى، ال وزبەكستاندىقتار 60 كۇن ۆيزاسىز بولعاننان كەيىن كوشى-قون ورگاندارىندا تىركەلۋى قاجەت، سونداي-اق قىرعىزستاندىقتار دا وزبەكستان اۋماعىندا وسىنداي جاعدايدا تىركەلۋى كەرەك.
تۇركىمەنستان ازاماتتارى ديپلوماتيالىق نەمەسە قىزمەتتىك پاسپورتتارى بولعان جاعدايدا عانا ايماقتاعى باسقا ەلدەرگە ۆيزاسىز بارا الادى. شەكارالاس ايماقتاردىڭ تۇرعىندارى ءۇشىن ەرەكشە جاعدايلار بار، بىراق ولار ادەتتە باسقا ەلدىڭ كورشىلەس اۋداندارىنا قىسقا ساپارلار ءۇشىن «ۆيزاسىز» جول جۇرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
ەسكە سالايىق، تۋريستەر ءۇشىن ورتاق ايماقتىق ۆيزا جاساۋ يدەياسى 2018 جىلى العاش رەت ايتىلعان بولاتىن. قازاقستاننىڭ سول كەزدەگى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قىزى داريعا وسى ۇسىنىستى ايتقان ەدى. ول قۇجاتتىڭ ازيانىڭ «شەنگەنى» بولۋى ءتيىس ەكەنىن ناقتىلاعان.
2018 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا قازاقستان مەن وزبەكستان 2019 جىلدىڭ باسىندا «جىبەك جولى» (Silk visa) اتتى ورتاق ۆيزانى ەنگىزۋدى جوسپارلاپ وتىرعانى تۋرالى حابارلانعان بولاتىن. سونداي-اق، بۇل يدەيا كورشىلەردى — قىرعىزستان مەن تاجىكستاندى قىزىقتىرعانى ايتىلعان. بىراق جوبا جۇزەگە اسىرىلمادى.
