"Желтоқсанның 12-сі күні, түс ауа, сағат 3-те дүниеге Алаш автономиясы келіп, азан шақырылып ат қойылды. Алты алаштың баласының басына ақ орда тігіліп, Алаш туы көтерілді. Үлкен ауылдарға қоңсы қонып, шашылып жүрген қырғыз-қазақ жұрты өз алдына ауыл болды. Отансыз жұрт Отанды болды". Бұл тарихи сөздер "Сарыарқа" газетінде жарияланып, Алаш қозғалысының маңыздылығын анық бейнелеп берді.
Алаш қозғалысы XX ғасырдың басында қазақ халқының тәуелсіздігі мен ұлттық дербестігін сақтау үшін басталған үлкен ұлт-азаттық қозғалыс болды. Ресей империясының отаршыл саясатына қарсы тұру, ұлттық мәдениетті, тілді, дінді және қазақ жерін қорғау – Алаш зиялыларының басты мақсаты болды. 1917 жылы шілдеде өткен Бірінші Жалпықазақ съезінде Алаш партиясының құрылуы – ұлт тарихындағы маңызды кезеңдердің бірі.
1917 жылдың желтоқсанында Орынбор қаласында өткен Екінші Жалпықазақ съезінде қазақ халқының ұлттық мүддесін қорғайтын Алаш автономиясы жарияланды. Бұл съезде автономияның шекарасы, басқару жүйесі, және оның саяси-әлеуметтік бағыттары айқындалды. Әлихан Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы сынды ұлт зиялылары жаңа мемлекеттің болашақ басшылары ретінде танылды.
Алаш автономиясының негізін қалаушылар демократиялық қағидаттарға сүйене отырып, халықтың теңдігі мен құқықтарын қорғауды көздеді. «Алаш» партиясының ұлттық ұстанымы бес түрлі тұжырымға негізделді:
- жер, жер және жер;
- барлық игілік қазақ мемлекетіне қызмет етуі керек;
- тәуелсіз ғылымға, ұлттық салт-дәстүрге негізделген заңға сүйене отырып, Жапонияның үлгісіндегі ұлттық-демократиялық мемлекет құру;
- қазақ облыстарының автономиясы;
- оқу мәселесі.
Алаш қозғалысы қазақ халқының ұлттық санасын ояту мен оны тәуелсіздікке жетелеу жолында маңызды рөл атқарды. Қозғалыс ХХ ғасырдың 30-жылдарында кеңестік биліктің репрессиясына ұшырағанымен, оның идеялары Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін қайта жаңғырды. Бүгінде Алаш қозғалысының тарихи маңызы – қазақ халқының азаттық жолындағы күресінің символы ретінде жоғары бағаланады.
