АҚШ-тың 39-шы президенті, Бейбітшілік бойынша Нобель сыйлығының иегері Джимми Картер бүгін 100 жасқа толды, деп хабарлайды “Адырна” ұлттық порталы.
Картер 90-шы жылдары белсенді болды және керемет төзімділік көрсетті. Ол қатерлі ісіктен аман қалды, сүйікті әйелі Розалиннен айырылды.
1924 жылы 1 қазанда дүниеге келген Картер фермер мен медбикенің ұлы болып, елдегі ең жоғары лауазымға дейін көтерілді.
Президенттік кезінде (1977–1981) Картер адам құқықтарын қорғаумен белсенді айналысты, нәсілдік теңдік үшін күресті, Қытай Халық Республикасымен қарым-қатынасты нығайтты, Таяу Шығыстағы бітімгершілік процестеріне қатысты.
Ол және әйелі Розалинн Картер екеуі Американың тарихындағы ең ұзақ өмір сүрген отбасы болды. Картердің әйелі 2023 жылы 96 жасында қайтыс болды. Олар 73 жыл бірге өмір сүрді.
Оның президенттігі кезіндегі маңызды оқиғалардың бірі жарлыққа қол қою болды. Оған сәйкес Вьетнам соғысынан қашқан жүздеген мың жауынгерлер кешірілді, бұл қашып кеткен ер адамдарға билік тарапынан қудалаудан қорықпай, отанына оралуға мүмкіндік берді. Дәл Картер әкімшілігі кезінде Кэмп-Дэвид резиденциясы Мысыр мен Израиль арасындағы келіссөздердің орнына айналды. Оол 1978 және 1979 жылдары Таяу Шығыстағы реттеу туралы келісімдерге қол қоюмен аяқталды.
1977 жылы Панама каналын Панамаға қайтару туралы келісім де Картердің саясатындағы маңызды кезең болды. АҚШ 1903 жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан канал 2000 жылы Панамаға қайтарылуы керек еді.
1979 жылы ол Қытай Халық Республикасымен ресми дипломатиялық қарым-қатынас орнату арқылы кезекті саяси табысқа қол жеткізді. Осы сәттен бастап Вашингтон мен Пекин сауда-экономикалық және әскери байланыстарды белсенді түрде дамыта бастады.
Картер жаһандық энергетикалық дағдарыстың салдарымен де белсенді күресті. Энергетика министрлігін құрып, энергия тұтынуды азайту шараларын қабылдады.
1979 жылы қарашада Джимми Картердің билігі Тегерандағы АҚШ елшілігінде кепілге алынған кезде көлеңкеде қалды.
Бұл дағдарысқа жауап ретінде Иран мұнайын сатып алуға эмбарго, ирандық дипломаттарды елден шығару және АҚШ-тағы Иранның барлық активтерін бұғаттау болды.
1980 жылғы сайлауда жеңілгеннен кейін Картер Таяу Шығыстағы бітімгершілік күш-жігерін жалғастыра отырып, саясатты тастамады. Сонымен бірге ол әйелі Розалинмен бірге белсенді қайырымдылық шараларымен айналысты.
Тоғыз жыл бұрын Картер Атлантада баспасөз мәслихатын өткізіп, ол өзінің ауруының тарихы туралы айтты. 91 жасында қатты суықтан зардап шеккен ол толық медициналық тексеруден өтіп, оның тері ісігінің аса қауіпті түрі – меланома бар екені анықталды.
Бірақ уақтылы емдеу бұрынғы президентке іс жүзінде қалпына келтіруге мүмкіндік берді, бұл оның жасында өте сирек кездеседі.
Картердің 100 жылдығын тойлау үшін Атлантадағы Фокс театры жұлдызды қойылымдар мен құрмет көрсету шоуын қойды. Онда B-52s және Чак Ливелл сияқты әртістердің қойылымдары, сондай-ақ Шон Пенн мен Барак Обама сияқты атақты адамдар мен бұрынғы президенттердің көріністері ұсынылды.
