مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «انا ءتىلى» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا ءۇكىمەتتىڭ ەكونوميكاعا قاتىستى ساياساتىن سىناعان. پرەزيدەنت جۋىردا ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى وتەتىنىن، سول كەزدە جاڭا جوسپارلار جاسايتىنىن مالەمدەگەن ەدى. الداعى جيىندا مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەتكە قانداي باعىتتا مىندەت جۇكتەمەك؟
«ءسوز جۇزىندەگى جەتىستىك»
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، ۇكىمەتتىڭ مىندەتى – ەكونوميكانىڭ ءوسىمىن قامتاماسىز ەتىپ، ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋ. قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇكىمەتتىڭ جۇمىسىندا كەمشىلىكتەر بار ەكەنىن ايتادى.
«جالپى العاندا، مينيسترلەر كابينەتى بۇل مىندەتىن ورىنداپ وتىر. ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ، وڭدەۋ ونەركاسىبىن دامىتۋ، ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ سياقتى باعىتتار بويىنشا بىلتىر اتقارىلعان جۇمىستىڭ ناتيجەلەرى جامان ەمەس. الايدا ءبارى ءمىنسىز دەۋگە كەلمەيدى، پروبلەمالار دا بار. مەن مينيسترلەردەن نەعۇرلىم ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋدى جانە شەشىم قابىلداعاندا باتىل بولۋدى ۇنەمى تالاپ ەتەمىن. قوعام دا ۇكىمەتتىڭ جۇمىسىنا جوعارى تالاپ قويادى. بۇل – وتە ورىندى ءارى قالىپتى جاعداي. سوندىقتان ۇكىمەتتىڭ جۇمىسى ناقتى ناتيجەگە وراي، ءادىل باعالانادى. باستى كورسەتكىش – ازاماتتاردىڭ تۇرمىس ساپاسى. ەكونوميكاداعى جەتىستىكتەر ادامداردىڭ كۇندەلىكتى ومىرىنە وڭ اسەرىن تيگىزبەسە، ونى انشەيىن ءسوز جۇزىندەگى جەتىستىك دەۋگە بولادى»، - دەگەن ەل باسشىسى.
ايتۋىنشا، جۋىق ارادا ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى وتەدى. «سول كەزدە جىلدى قورىتىندىلاپ، قازىرگى ماسەلەلەردى تالقىلاپ، جاڭا جوسپارلار جاسايمىز. قازاقستانعا ەكونوميكانىڭ 4 پايىزدىق ءوسىمى ازدىق ەتەتىنى انىق. بۇل تۋرالى شەتەل وكىلدەرىنە دە ايتىپ ءجۇرمىن. ۇكىمەت ەكونوميكانى بارىنشا دامىتۋ ءۇشىن تىڭ تاسىلدەر تابۋعا ءتيىس»، - دەگەن پرەزيدەنت.
«4 پايىزدىق وسىممەن مەجەگە جەتۋ قيىن»
ەكونوميست ماقسات حالىق مەملەكەت باسشىسىنىڭ ۇكىمەتتىڭ سىناۋى وتە ورىندى دەپ ەسەپتەيدى. سەبەبى ساراپشى ۇكىمەت پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىن تىڭعىلىقتى ورىنداپ وتىرعان جوق دەپ سانايدى.
- بىرىنشىدەن، 2024 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەكونوميكادا ءتورت-اق پايىز ءوسىم بولعان. بۇل كورسەتكىش الدىڭعى جىلمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا تومەن. بىلتىر ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمى 5,1 پايىز بولعان. دەمەك، ەكونوميكالىق ءوسىم تەجەلىپ جاتىر دەگەن ءسوز. ءدال وسىنداي وسىممەن پرەزيدەنت قويعان مەجە ورىندالمايتىنى تۇسىنىكتى. مەملەكەت باسشىسى 2029 جىلعا دەيىن جالپى ىشكى ءونىمدى 450 ميلليارد دوللاردان اسىرۋدى كوزدەگەن. ال 4 پايىزدىق وسىممەن پرەزيدەنتتىڭ ايتقان مەجەسىنە جەتۋ قيىن، - دەيدى ەكونوميست.
ماقسات حالىق سۇحباتتاعى ەكونوميكالىق بلوكتىڭ كەمشىندىگى وسىندا دەپ ەسەپتەيدى.
- سەبەبى ەكونوميكالىق بلوك «جالپى ىشكى ءونىم ءوسىپ جاتىر. جان باسىنا شاققانداعى جالپى ىشكى ءوسىم دە كوتەرىلدى» دەپ سانداردى ادەمى سويلەتەدى. بىراق تا جان باسىنا شاققانداعى ىشكى ءونىم كوبەيىپ، 10 مىڭ اقش دوللارىنان جوعارى بولسا، حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى ورتاشا تابىستان جوعارى بولۋى كەرەك. بىراق حالىقتىڭ تابىسى نەگە كوڭىل كونشىتپەي وتىر؟ سەبەبى بىزدە ساندىق ءوسىم قاعاز جۇزىندە تاماشا بولعانىمەن حالىقتىڭ تابىسى ءوسىپ جاتقان جوق، - دەيدى ەكونوميست.
ول بۇل پىكىرىن تاراتىپ تۇسىندىرەدى.
- ياعني، ەكونوميكالىق ءوسىم مەن حالىقتىڭ تابىسىنىڭ اراسىندا بايلانىس جوق. ۇكىمەت ەكونوميكالىق وسىمگە تاۋارلاردىڭ باعاسىنىڭ شارىقتاۋى مەن ينفلياتسيانىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزىپ جاتىر. ال باعالاردىڭ ءوسىمى ارقىلى كەز كەلگەن ۇكىمەت ەشقانداي باس قاتىرماي-اق ەكونوميكالىق قول جەتكىزە الادى. شىن مانىندە ينفلياتسيا تومەن بولىپ، كەرىسىنشە حالىقتىڭ تابىسى ينفلياتسيادان جوعارى بولىپ، ءوسىپ وتىرۋى كەرەك. سول كەزدە عانا حالىق ۇكىمەتتىڭ ءتيىمدى جۇمىس ىستەپ وتىرعانىن سەزەدى. سەبەبى وسىنداي جاعدايدا حالىقتىڭ تۇرمىسى تۇزەلىپ، ونىڭ تولەم قابىلەتى جاقسارىپ، ءومىر ءسۇرۋ ساپاسى ارتادى. ال ينفلياتسيا جوعارى بولىپ، حالىقتىڭ تابىسىنىڭ وسكەنىنەن ەشقانداي پايدا جوق، - دەيدى ەكونوميست.
«ۇلتتىق قوردىڭ ارقاسىنداعى ءوسىم»
ماقسات حالىق ەلىمىزدە يمپورتتىق تاۋارلارعا تاۋەلدىلىك باسىم ەكەنىن ايتادى.
- وكىنىشكە قاراي ءوزىمىزدىڭ وتاندىق ءوندىرىستىڭ دامۋى باياۋ بولىپ تۇر. سەبەبى ۇكىمەت قانداي وتاندىق ءوندىرىستى قولداپ نەمەسە قانداي ءوندىرىستى قولداماۋ كەرەك دەگەن دۇنيەنى ءالى جاسامادى. بۇل – نەگىزى ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس مينيسترلىگىنىڭ جۇمىسى. ال اتالعان مينيسترلىك قاي سالانى قورعايمىز، قاي سالانى قورعامايمىز دەگەنمەن ءالى باس اۋىرتىپ ءجۇر. بىرىنشىدەن، وسىنىڭ كەسىرىنەن نارىقتى قورعاي المايمىز، ەكىنشىدەن، ەكونوميكانىڭ ءوسىمى ساپالى كورسەتكىشتەرگە بايلانباعان. وكىنىشكە قاراي وسى ۇدەرىستەر تۇتاستاي ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكالىق بلوگىنىڭ ناشار جۇمىس ىستەپ جاتقانىن كورسەتەدى. بۇل از دەسەڭىز ۇكىمەت وتكەن جىلى ۇلتتىق قوردان رەكوردتىق كورسەتكىشتە اۋدارىم جاساعان. دەمەك، ۇكىمەت ۇلتتىق قوردىڭ ارقاسىندا عانا ەكونوميكالىق كورسەتكىشكە قول جەتكىزىپ وتىر، - دەپ سانايدى ەكونوميست.
پايىمداۋىنشا، ۇكىمەت ناتيجەلى جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن كادرلىق وزگەرىستەر بولۋ كەرەك. ءبىر قاراعاندا ۇكىمەتتە جاڭارۋ بولىپ جاتقانداي اسەر قالدىرادى. بىراق پرەمەر-مينيستر مەن 2-3 ءمينيستردىڭ اۋىسقانىمەن ەشنارسە وزگەرمەيدى. نەگىزى ۇكىمەتتىڭ قۇرامى 70-80 پايىزعا جاڭارماي جاقسى جۇمىس جۇرگىزۋ مۇمكىن ەمەس.
- ەكىنشىدەن، بۇرىنعى جۇيەدەگى ازاماتتاردان وزگەرىس جاسايدى دەپ كۇتۋ - قيسىنسىز دۇنيە. مينيسترلىكتە بىلىكتى كادر جوق دەپ اۋىزدى قۋ شوپپەن سۇرتە بەرۋگە دە بولمايدى. مىقتى ماماندار بار. وكىنىشكە قاراي ولار تومەنگى دارەجەدە جۇمىس ىستەپ ءجۇر. سولاردىڭ قىزمەتىن جوعارىلاتۋ كەرەك نەمەسە جاڭادان سىرتتان ادامدار اكەلۋ كەرەك، - دەيدى ماقسات حالىق.
ول مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى تاجىريبەسى 5 جىل بولماسا دا حالىقتىڭ ىشىنەن كوشباسشى بولىپ شىققان ادامعا مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك دەپ سانايدى.
- وسىنداي قادامعا بارسا، حالىقتىڭ ۇكىمەتكە دەگەن سەنىمى ارتادى جانە ولار شىنايى ءىس-ارەكەتتەر جاسايدى دەپ ويلايمىن. مەنىڭ ويىمشا، ۇكىمەتكە شارۋاشىلىق ادامدارى كەرەك. مىسالى بۇرىن ۇكىمەت قۇرامىندا جۇمىس ىستەگەن ازاماتتار بار. بالكىم سول ازاماتتاردى قىزمەتكە قايتا شاقىرۋ كەرەك شىعار. ول ادامداردىڭ تاجىريبەسى كەرەك سەكىلدى. سەبەبى ولار جوعارى دەڭگەيدە جۇمىس ىستەپ كورگەن ادامدار. ۇكىمەتكە «ەلىمە قايتسەم ۇلەسىمدى قوسامىن» دەگەن نيەتى تازا ادامداردى تارتۋ كەرەك، - دەيدى ەكونوميست ماقسات حالىق.
