Сорбонна университетінің Эпидемиология және статистиканы зерттеу орталығының ғалымдары құрамында қант бар сусындар мен жүз пайыз жеміс шырындарын тұтынудың артуы қатерлі ісік ауруының пайда болу қаупімен байланысты деп анықтады.
British Medical Journal зерттеу нәтижелерін жариялады, оған 101 257 адам қатысты (ерлердің 21%; әйелдердің 79%). Қатысушылардың орташа жасы - 42 жасты құрады. 9 жыл бойы олар күн сайын сусындардағы қант мөлшерін анықтауға көмектесетін онлайн-сауалнамаларды толтырды. Осылайша, ғалымдар қатерлі ісіктің кейбір түрлерінің (атап айтқанда, сүт безі қатерлі ісігі, простата обыры және колоректальды қатерлі ісік) диетадағы қантты сусындардың мөлшерімен байланысын бағалады.
Дәлірек айтқанда, қант қосылған сусындарды күнделікті тұтыну онкологияның даму қаупін орта есеппен 18%-22%-ға арттырады. Жеміс шырыны мен басқа да тәтті сусындардың арасында ешқандай айырмашылық жоқ.
Алайда, бәрі айтылғандай жаман емес. Көптеген шетелдік және отандық сарапшылар қантты тұтыну ағзаның қалыпты жұмысын сақтау үшін қажет екендігімен келіседі, ал қантты тұтынудан толық бас тарту дененің кейбір функцияларына теріс әсер етуі мүмкін, бұл да белгілі бір салдарларға әкеледі. Жалғыз дұрыс шешім-қант тұтынудың орташа тәуліктік нормасымен дұрыс теңдестірілген тамақтану. Бірақ қантты тұтынуға қарсы көрсетілімдері бар адамдар үшін қауіпсіз балама бар – бұл қант алмастырғыштар.
«Аман-саулық» ҚҚ президенті, зиянды азайту саласындағы сарапшы және «Денсаулық» қауымдастығының төрайымы Бақыт Түменова да осындай пікірде:
«Денсаулық адамның өмір салтына тікелей байланысты. Адамдардың тәттілерге шамадан тыс тәуелділігі жұқпалы емес аурулардың белсенді өсуіне әкелуі мүмкін. Мысалы, соңғы 5 жылда қант диабетімен ауыратын науқастар санының өсуі байқалады – науқастар саны шамамен 30% - ға өсті. Онкологиямен ауыратын науқастар саны шамамен 3%-ға, жүрек-тамыр жүйесі ауруларының саны 16% - ға өсті. Менің ойымша, сіз бала кезінен тәттілерге дұрыс көзқарас қалыптастыруыңыз керек, өйткені біз тыйым салынған нәрсені ерекше қалап тұрамыз. Осыған байланысты шектеу шаралары басты мәселелерді шешпейтін уақытша және елеусіз ғана әсер ететін болады. Егер мәні бойынша түсінетін болсақ, қант қалыпты мөлшерде дененің үздіксіз жұмыс істеуі, мидың дұрыс дамуы және ынталандырылуы үшін қажет. Бұл ретте, жалпы тамақтану мәдениеті туралы көбірек сұрақ туындайды».
Сарапшы адамдардың өз денсаулығы мәселелеріне саналы және жауапкершілікпен қарауы үшін дұрыс тамақтану әдеттерін қалыптастыру бойынша ұлттық бағдарлама әзірлеу қажеттігін атап өтті. Мысалы, құрамында 5% немесе одан да көп қант бар қантты сусындардың орнына нөлдік қант немесе жасанды қант алмастырғыштары бар балама сусындарды ұсыныңыз. Бүкіл әлемде зиянды азайту стратегиясы осылай жұмыс істейді. Тәжірибе көрсеткендей, адамдардың әдеттерін бір сәтте өзгерту мүмкін емес, кері нәтиже болмас үшін біртіндеп көшу қажет.
«Президенттің тапсырмасы бойынша ҚР Премьер-Министрінің орынбасары Ералы Тоғжановтың төрағалығымен «Салауатты өмір салтын қалыптастырудың жаңа тәсілдері жөніндегі ұлттық жобаны іске асыру жөніндегі 2022-2025 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын» әзірлеу жөніндегі ведомствоаралық комиссия құрылды.
Біз Денсаулық сақтау министрлігінің вице-министріне ҮЕҰ әлеуетін пайдалана отырып, инфекциялық емес аурулардың алдын алу және денсаулықты қолдау мәселелеріндегі тәсілдердің бірі ретінде зиянды азайту тұжырымдамасын қарастыру ұсынысымен хат жаздық.
Тыйымдар жұмыс істемейді, адамдарға жаман әдеттерден арылу және оларға бұл әдеттер денеге жаман әсер етеді және әртүрлі ауруларға әкеледі деп айту қиын, көп жағдайда пайдасыз болып табылады. Бірақ зиянды азайту тәсілін қолдана отырып, біз оларға аз зиянды балама ұсына аламыз, өмір сүру сапасын жақсартамыз және олардың таңдау құқығын құрметтейміз. Сыбайлас жемқорлыққа және контрафактілік өнімдердің өсуіне алып келетін жаппай тыйымдардан арылу керек. Тәуелділікке қарсы күресте жаңа тәсілдерді енгізудің уақыты келді», - деп атап өтті Бақыт Түменова.
Сарапшы сондай-ақ, «Аман-саулық» ҚҚ базасында инфекциялық емес аурулардың қауіп факторларынан туындаған зиянды азайту бойынша «Денсаулық» қауымдастығы құрылғанын айтты. Қауымдастықтың қызметі денсаулыққа зиянды азайту стратегиясын әзірлеуге, халық арасында дұрыс өмір салты мен салауатты әдеттердің маңыздылығын насихаттауға, аурулардың алдын алуға, сондай-ақ мемлекеттік органдармен, қазақстандық және шетелдік ұйымдармен, ғылыми қауымдастықтармен серіктестік қарым-қатынас орнатуға бағытталған.
