Қазақстанда әрбір бесінші адам құмар ойынның құрбаны. 2024 жылы Түркістанда өткен құрылтайда Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың мәліметіне сәйкес, бүгінде 400 мыңға жуық азамат – букмекерлік кеңселер мен казинолардың тұрақты клиенті.
Лудоманияның қоғамға тигізетін зияны орасан. Құмар ойындарға тәуелділік көптеген әлеуметтік мәселелерге әкеледі, соның ішінде қылмыс деңгейінің өсуі, отбасылық ажырасулар және суицид жағдайлары орын алады. Мәселен, 2022 жылғы статистикаға сәйкес, елімізде құмар ойындардың салдарынан 735 адам өз-өзіне қол жұмсаған. Сондай-ақ, ажырасқан әрбір үшінші отбасы құмар ойындардың әсерінен бөлінгені анықталған.
Қазақстандағы лудоманияның мәселесі, әсіресе, соңғы онжылдықта алаңдаушылық туғызып отыр. Елдегі құмар ойындарға тәуелділіктің өсуі көптеген әлеуметтік проблемаларға әкелді. Мәселен, 2023 жылы Қазақстандағы психикалық денсаулыққа қатысты зерттеулерде құмар ойындарға тәуелділіктің 18-45 жас аралығындағы азаматтар арасында кең тарағандығы анықталды. Бұл көрсеткіш әсіресе жастар арасында өскен, олар құмар ойындарға интернет арқылы да қатысуда. Лудоманияның қоғамдағы құбылысы тек жеке адамның мәселесі емес, оның қоршаған ортаға, отбасына және жалпы әлеуметтік жүйеге әсері үлкен.
Қазақстанда құмар ойындардың түрлері әртүрлі: казино, букмекерлік кеңселер, онлайн ойындар мен лотереялар. Интернеттің дамуы бұл мәселеге жаңа қауіптер мен қиындықтарды алып келді. Құмар ойындарға арналған онлайн платформалардың қолжетімділігі, әсіресе жастар арасында лудоманияның өршуіне әсер етуде. 2023 жылдың соңында Қазақстанның интернет-құмар ойындары нарығында тіркелген пайдаланушылардың саны 1 миллионға жуық болғаны белгілі болды.
Лудоманияның психологиялық және әлеуметтік салдары
Лудоманияның әлеуметтік және психологиялық салдары терең. Бұл құмар ойындарға тәуелді адамның қаржылық жағдайына, жеке өміріне және әлеуметтік байланыстарына кері әсер етеді. Тәуелділік деңгейі жоғары адамдар көбінесе қаржылық дағдарыстарға ұшырайды, бұл олардың отбасы мен достарымен қарым-қатынасын бұзады. Құмар ойындарға тәуелділік адамның өзін-өзі бағалауы мен психоэмоционалдық жағдайына да теріс ықпал етеді.
Зерттеулерге сәйкес, лудоманияның салдарынан адамдар арасында күйзеліс, депрессия және тіпті суицидтік ойлар жиі кездеседі. Адамдар құмар ойындарға тәуелділікпен күресу барысында отбасылық қарым-қатынасын жоғалтады, жұмысынан айрылады және әлеуметтік ортасынан бөлінеді. Қазақстандағы кейбір статистикалық деректерге сүйенсек, құмар ойындардың салдарынан отбасылардың ыдырауы және адамның өмір сапасының төмендеуі байқалады.
Қазақстанда лудоманиямен күрес шаралары
Қазақстандағы лудомания мәселесіне қарсы күрес мемлекеттің денсаулық сақтау, білім беру және құқық қорғау салаларында нақты шараларды талап етеді. Елдегі құмар ойындарға қатысты заңдар мен ережелер бірнеше рет қайта қаралғанымен, бұл мәселе әлі толық шешілмеген.
2021 жылы Қазақстанда құмар ойындар мен букмекерлік кеңселерді реттеу жөніндегі заңнамалық өзгерістер күшіне енді. Бұл өзгерістердің мақсаты – онлайн құмар ойындарға қатысты қатаң бақылауды қамтамасыз ету және заңсыз әрекеттерді болдырмау болды. Сонымен қатар, Қазақстанның көптеген аймақтарында құмар ойындарды ұйымдастыруға арналған арнайы орындардан басқа, интернет арқылы ойнау мүмкіндігі тек қатаң лицензияланған сайттарда ғана болуы тиіс.
Лудоманиямен күресуде тағы бір маңызды қадам – халық арасында ақпараттық-насихаттау жұмыстары. Психологтар мен әлеуметтік қызметкерлер құмар ойындардың қауіптілігін түсіндіру мақсатында арнайы тренингтер мен семинарлар өткізеді. Осылайша, адамдарға құмар ойындардан туындайтын психологиялық тәуелділіктің салдары туралы ақпарат беріледі. Қазақстанда арнайы оңалту орталықтары да құрылып, тәуелділікті емдеуге бағытталған кешенді бағдарламалар іске асырылуда.
Медициналық көмек көрсету бе маңызды рөл атқарады. Қазақстанда психологиялық және психотерапевтік көмек көрсететін орталықтар көбейіп, арнайы бағдарламалар әзірленуде. Бұған қоса, тәуелді адамдарға арналған онлайн платформалар мен телефон желілері де жұмыс істейді, олар тәуелділікпен күресуде қолдау көрсетеді.
Лудоманиямен күресу мақсатында мемлекет тарапынан түрлі шаралар қабылдануда. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасымен лудоманияға қарсы заң қабылдау үдерісі жеделдетілді. Сонымен қатар, заңсыз ойын бизнесін ұйымдастыру фактілері бойынша онлайн-казино сайттар мен аккаунттар бұғатталуда.
Лудомания – тек жеке адамның ғана емес, бүкіл қоғамның мәселесі. Қазақстанда бұл тәуелділікке қарсы күрес заңнамалық және қоғамдық деңгейде жүргізілуде. Дегенмен, мәселені түбегейлі шешу үшін халықтың қаржылық және психологиялық сауатын арттыру, жастар арасында алдын алу шараларын күшейту қажет. Құмар ойындардың зияны туралы кеңінен ақпарат тарату және тәуелділікке ұшырағандарға қолдау көрсету арқылы ғана бұл індеттің таралуын тоқтатуға болады.
