Бүгін Рахымжан аға Отарбаевтың туған күні. Оқырманға Отарбаев күнделігінен үзік жазба бөлісейін:
***
Ешкімге табынған емеспін. Бірақ тәлім алған аға жазушыларым аз емес. Ә.Нұрпейісовтың өз шығармаларына өгей көзбен қарайтын қатыгездігі, Ә.Кекілбаевтың әр сөйлемінен менмұндалап тұратын жан шуағы, Д.Исабековтың сәтті юморы, Т.Нұрмағанбетовтың оқиға ойнатуы, М.Байғұттың әдемі баяндау тәсілі, Н.Дәутаевтың өткір ойлары кейінгі толқынның қайсысына болса да үлгі боларлық. Мен де шама-шарқымша солардан сөз мәнерін алған шығармын. Бірақ әркімнің өзіндік ойлау жүйесі, ой нәрі болары хақ. Менің шығармаларымда нәзік көңіл-күй мен астаң-кестең асау толқын жағаласып жатса, бәлкім туынды табиғаты соған сұранып тұрған шығар. Мінезім де бірде – қатты, бірде – тәтті-ау деймін. Жалпы, авантюристік қанымда бар. Қайбір жетіскеннен дейсің…
***
Жаныңды келіге салып жазасың. Сөз байлау, образ жасау, табиғат дірілі, уақыт мөлшері, бәрі-бәрі қиялыңнан туып жатса, азап емей немене? «Шыңғыс ханның көз жасы» хикаятын жазу үстінде әлгі айтқан азапты анық сезіндім. Қарама-қайшылығы көп тұлғаның соңғы дем үзер шақтағы ойы, өкініші не болды екен? Ал, толған! Қаламыңның ұшынан сәуле шашырап, суреттеп көр!
***
Ылғи саяқтау жүремін. Сондай шақта жолыққан біреу: – Жалғыз келе жатырсың ғой, – деген. – Жоқ, – дедім. – Жан-жағымнан кейіпкерлерім қаптап еріп келеді…
***
Сөз – кие. Оны аса қастерлеп ұстамасаң, орнымен қолданбасаң бола ма? «Киесі ұрады» дейтін еді ғой атам қазақ. Дүниені мызғытпай сөз ұстап тұр. Ұнамды, ұнамсызы болар. Бәрібір – сөз! Сондықтан қадірін қашырып алудан қорқам. Қорқып сыйлау деген бар. Әне, құрмет тұтудың ең көкесі – сол! Сондықтан сөзбен ойлау керек. Ойнау – күнә! Бірақ күнә, сауапты мына бұлағай заманда кім ескеріп жатыр? Жұрт әдебиеттен, жалпы өнер атаулыдан алшақтап кетті. Бір күні көшеде, базарда, бизнес орталығында, әуежайда жұрттың сөзін бақтым. Бар-жоғы 30-40 сөздің аясында тіл қатысады екен. Қоры сол! Сонымен қарым-қатынас жасайды, тірлік кешеді, бала өсіреді, той жасайды, келіседі, кетіседі… Жағамды ұстадым! Қаныңды ерітіп, сүйегіңді балқытқан қазақтың мәйекті тілі қайда кетті? Жыланқарағы жоқ сұрқай сөздерге күніміз қарап қалғаны ма? Әлде шынайы өмір тілі бір басқа, әдеби тіл басқа ма?
***
Қалың роман жазсам, бұрқыратып көп томдығымды шығарсам қадірім артады деп ойлайтыңдар баршылық. Кешірерсіз, ол тек өз халқыңның аудиториясындағы қажеттілік. Ал, әлем әдебиеті үшін сіз ешкім де емессіз. Ендеше еңсе көтеріңіз. Көп дауысты хорға өз үніңізді қосыңыз. Бір шығармаңызбен болса да күллі оқырманның ойын сиқырлаңыз. Таңдайына тәттінің сөлі тепкендей тамсансын. «Паһ, шіркін қатарынан оза шапқан мына қазақты-ай!» – десе ұлтқа мерей емес пе? Ол үшін шығарманың қалыңы, жұқасы қажет емес. Ең басты өлшем –көркемдік және айтар ойда! Мысалы, Нобель сыйлығын алған Хемингуэйдің «Шал мен теңізі» бар-жоғы 40-50 беттік туынды. Алып бара жатқан оқиға жоқ. Теңізден балық аулаған шал. Қармаққа іліккен олжа. Алыс жағалау. Азапты жетек. Ақыры не болды? Діттеген жерге жеткенде үлкен балықтың қаңқасы ғана қалған. Ұсақ жыртқыштар бар тәтті етін талап жеген… Адам өмірі де сол ғой. Жас кезде бәрі менікі дейсің. Ақыры арманыңнан да, алға қойған мақсатыңнан да ажырап, жағалауға қаңқа сүйреп шығасың.
***
Қазақты жақсы көрем десем, сенбейсің. Жек көрем десем, күнәһар болам.
Qaragoz Simadil ФБ парақшасынан
