XVIII عاسىردا قازاقستاننىڭ باتىس وڭىرىندە ەسەنگەلدى اتتى كىسى تۇرمىس كەشەدى. ول جەتى اتاسىنان بەرى باي، مال-جانى مىڭعىرعان ادام بولسا كەرەك. ناعىز شىنجىر بالاق، شۇبار ءتوس داۋلەتتى ادام ەكەن. بولىس بولىپ، ەل دە بيلەيدى. ونىڭ توقالىنان بەكەي ەسىمدى ۇلى بولىپتى. بەكەي ورىسشا ساۋاتى وتە جوعارى، كوزى اشىق جىگىت ەكەن. بايدىڭ بايبىشەدەن تۋعان ۇلدارى بەكەيدىڭ ەل ىشىندەگى بەدەلىن كورە الماي، اكەسىن ۇلىنا ايداپ سالادى. وعان: «بالاڭىز اتادان قالعان داۋلەتتى بەي-بەرەكەت شاشىپ ءجۇر. ەل-جۇرتقا ابىرويسىز قىلىپ ءبىتتى»، – دەپ جاماندايدى. ولارعا يلانىپ قالعان ەسەنگەلدى:
– ولاي بولسا، ماعان قانداي اقىل بەرەسىڭدەر؟ – دەپ سۇرايدى.
– ويباي، اكە! ونداي بالانىڭ بارىنان جوعى. تەز قۇتىلعانىڭىز ءجون، – دەپ ازعىرادى مىسىق تىلەۋ ۇلدارى. زۇلىمداردىڭ تىلىنە ەرگەن باي بەكەيدى مەرت قىلادى.
بۇل وقيعا كەيىن بارلىق جەرگە اشكەرە بولادى. بايدىڭ كەلىنى وتە ەستى جان ەكەن. اكەسىنىڭ ءوز ۇلىنىڭ تۇبىنە جەتكەندىگىن دالەلدەپ، قازى-بيلەردىڭ الدىنا جۇگىنەدى. باي بالاسىن ولتىرگەنىن مويىنداپ، وكىنەدى. داۋدىڭ سوڭى قۇنعا كەپ تىرىلگەندە وجەت ايەل:
– ەرىمە قۇت بولماعان داۋلەت ماعان باقىت بەرمەيدى. ءبىر عانا تىلەگىم بار. قايىن اتامنىڭ جەتى اتاسىنان بەرى كەلە جاتقان قۇندىز جاعالى تونى تورىندە ءىلىنىپ تۇر. سونى ءبىر اتتاپ وتەم. باسقا تالابىم جوق، – دەپتى. كەلىننىڭ ءوتىنىشى ورىندالادى. كوپ ۇزاماي، ەسەنگەلدى ءبىر جۇتتا ءتورت تۇلىك مالىنان تەگىس ايرىلىپ، تاياق ۇستاپ قالادى. كيەلى كيىمى اياققا تاپتالعاندىقتان، بايدىڭ باعى تايىپتى. اقىرى ەسەنگەلدى جوقشىلىقتا، قايىر سۇراپ ءجۇرىپ ولگەن ەكەن. بۇل وقيعاعا قاتىستى ورىس جازۋشىسى ۆ.دال «بەكەي مەن ماۋلەن» اتتى حيكايات جازعان. وسى جاعداي كيىمنىڭ دە قۇتى بولاتىندىعىن، ونى باسقاندا كيەسى كەتىپ، شاڭىراقتان باقتىڭ ۇشاتىندىعىن كورسەتەدى.
جازۋشى مۇحتار ماعاۋيننىڭ «التىباقاننان سوڭ» اتتى اڭگىمەسىندە ەر ادامنىڭ كيىمىن ايەل ادامنىڭ استىنا باسىپ وتىرمايتىندىعى تۋرالى سيۋجەت كەلتىرگەن. شىعارما اۆتورى بۇل جەردە ايەل ادام ەر كىسىنىڭ كيىمىن استىنا باسسا، ونىڭ باسىنان باعى تايادى دەگەن ويدى اسەرلى دە نانىمدى جەتكىزگەن.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
