بۇگىنگى ءداۋىر ادامزاتقا جاڭا مۇمكىندىكتەر ۇسىنۋمەن قاتار، ۇلكەن قيىندىقتاردى دا الا كەلۋدە. اقپارات ءوندىرىسى مەن ونىڭ تارالۋ جىلدامدىعىنا ىلەسۋ بارعان سايىن قيىنداپ بارا جاتقان زاماندا، كوممۋنيكاتسيا ەكوجۇيەسى تۇبەگەيلى وزگەرىس پروتسەسىنەن وتۋدە. الايدا بۇل وزگەرىس ۇدەرىسى وڭ ىلگەرىلەۋدى قامتۋمەن بىرگە، ادامگەرشىلىك، مادەني جانە رۋحاني سىناقتاردى دا قوسا الىپ كەلۋدە.
تەحنولوگيانىڭ قارقىندى دامۋى كۇندەلىكتى ءومىرىمىزدىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالعان جاساندى ينتەللەكت پەن الگوريتمدەردى جاي قۇرال رەتىندە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار كۇشتەردىڭ تەپە-تەڭدىگىن قايتا انىقتايتىن ىقپالدى فاكتورعا اينالدىردى.
اقيقات پەن جالعاننىڭ اراسىنداعى شەكارا كۇن وتكەن سايىن بۇلدىرلانىپ، ادامزات “اقيقات داعدارىسى” دەپ سيپاتتاۋعا بولاتىن بەلگىسىزدىكتەر تورىنا تاپ بولۋدا. وسىنداي ۇلكەن سىناقتارمەن بەتپە-بەت كەلگەن ءبىز بۇل ماسەلەلەردى ەڭسەرۋدىڭ جالعىز جولى ءتيىمدى كوممۋنيكاتسيا ستراتەگيالارىن ازىرلەۋ ەكەنىن جاقسى بىلەمىز.
تەحنولوگيامەن بىرگە تۇبەگەيلى وزگەرىپ جاتقان كوممۋنيكاتسيا ەكوجۇيەسىنىڭ مۇمكىندىكتەرى مەن قاۋىپتەرىن قوعام يگىلىگى ءۇشىن ءتيىمدى تالداپ، باسقارۋ – ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز. قازىرگى دامۋ ۇردىستەرى قوعامداردىڭ كوممۋنيكاتسيا سالاسىنداعى ادەتتەرىن وزگەرتىپ، تسيفرلىق مەديا ءومىرىمىزدىڭ ماڭىزدى بولىگىنە اينالدى. بۇل وزگەرىستىڭ ەڭ تاڭقالارلىق تۇسى – جاساندى ينتەللەكتتىڭ كوممۋنيكاتسيا پروتسەستەرىنە تيگىزەتىن اسەرى ارقىلى بايقالادى.
جاساندى ينتەللەكت قۇرالدارى ءبىزدىڭ الەمىمىزدى جانە بارلىق سالالاردى جىلدام وزگەرىسكە ۇشىراتۋدا. بۇگىنگى تاڭدا جاساندى ينتەللەكت ستراتەگيالىق كوممۋنيكاتسيادا ويلاۋ جۇيەسىن تۇبەگەيلى وزگەرتەتىن كۇش رەتىندە كورىنىس تابۋدا. دەرەكتەردى تالداۋ، مازمۇن جاساۋ جانە داعدارىستى باسقارۋ سەكىلدى سالالاردا ۇسىنىپ وتىرعان مۇمكىندىكتەرى بىرنەشە جىل بۇرىن عانا ەلەستەتۋ قيىن بولعان جىلدامدىق پەن تيىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋدە. كەشە عانا عىلىمي-فانتاستيكالىق فيلمدەردە عانا كورىنەتىن يدەيالار بۇگىندە اركىمگە قولجەتىمدى بولا باستادى.
الايدا، تەحنولوگيانىڭ بۇل وڭ باعىتتاعى ىلگەرىلەۋى دۇرىس ماقساتتا پايدالانىلماعان جاعدايدا، تسيفرلىق قارۋعا اينالۋ قاۋپىن تۋدىرادى. Deepfake تەحنولوگياسىن قولدانا الاتىن جاساندى ينتەللەكت تۇپنۇسقا مەن جالعان مازمۇننىڭ ايىرماشىلىعىن انىقتاۋ مۇمكىن ەمەس جاعدايعا جەتكىزىپ، قوعامداردىڭ سەنىمىن بۇزادى جانە اقيقات داعدارىسىن تەرەڭدەتەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە دەزينفورماتسيا، مانيپۋلياتسيا جانە ەتيكالىق نورمالاردىڭ بۇزىلۋى سەكىلدى قۇبىلىستاردىڭ سالدارىن ودان ءارى كۇشەيتەدى.
الگوريتمدەر باسقاراتىن الەمدە ادامداردىڭ تەك ءوز “جاڭعىرىق بولمەلەرىنە” قامالىپ، قوعامدىق ءبولىنۋدى كۇشەيتۋى جانە اقيقاتتىڭ ورنىن مانيپۋلياتسيانىڭ باسۋى قاۋىپتى جاعداي تۋعىزادى. مۇنىڭ ءبارى جاساندى ينتەللەكتتى ەتيكالىق قاعيدالارمەن باسقارۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ايقىن كورسەتەدى. جاساندى ينتەللەكتتىڭ تسيفرلىق كەڭىستىكتەگى قولدانىلۋى ەسەپ بەرۋ، اشىقتىق جانە ەتيكا سەكىلدى كوپتەگەن ماسەلەلەردى كۇن تارتىبىنە شىعارىپ وتىر.
جاقىندا گازادا ورىن العان قايعىلى وقيعالار كەزىندە جاساندى ينتەللەكت قولداعان دەزينفورماتسيانىڭ حالىقارالىق قاۋىمداستىقتى اداستىرۋ ءۇشىن قالاي پايدالانىلعانىنا ءبارىمىز كۋا بولدىق. الەۋمەتتىك جەلىلەردە دەزينفورماتسيا الگوريتمدەر ارقىلى جىلدام تارالىپ، شىنايى اقپاراتقا قول جەتكىزۋ مۇمكىندىگى شەكتەلدى. سونىڭ ناتيجەسىندە، بولعان وقيعالار مەن ادام قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلۋى تۋرالى شىنايى اقپاراتتىڭ جۇرتشىلىققا جەتۋى قيىنداي ءتۇستى.
تەحنولوگيالىق جانە تسيفرلىق مۇمكىندىكتەردىڭ ادامزاتقا تيگىزگەن زور پايداسىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى. بىراق بۇل مۇمكىندىكتەردى جامان نيەتپەن پايدالاناتىنداردىڭ جاھاندىق قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىققا قاتەر توندىرەتىنى دە اقيقات. مۇنداي كۇيرەتۋشى اسەرلەرگە قارسى، تۇركيا رەتىندە ءبىز ستراتەگيالىق كوممۋنيكاتسيا مەحانيزمدەرى ارقىلى جالعان اقپاراتتىڭ تارالۋىن توقتاتىپ، اقيقاتتى قورعاۋعا جانە حالىقارالىق قاۋىمداستىققا دۇرىس اقپارات جەتكىزۋگە بارىنشا كۇش سالۋدامىز.
تسيفرلىق قاۋىپ-قاتەرلەر تۋرالى حاباردارلىقتى ارتتىرۋ جانە مەديا ساۋاتتىلىقتى دامىتۋ بۇگىنگى كۇننىڭ سان الۋان تاۋەكەلدەرىمەن كۇرەستەگى باسىمدىقتارىمىزدىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. تسيفرلىق كەڭىستىكتەگى اۋقىمدى وزگەرىستەردى باسقارۋ ءۇشىن جاھاندىق ىنتىماقتاستىقتىڭ ماڭىزى كۇن وتكەن سايىن ارتۋدا. تۇركيا رەتىندە ءبىز اقيقات ءۇشىن كۇرەستە حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى قولدايتىن ارەكەتتەرىمىزدى جالعاستىرۋدامىز.
تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ “تۇركيا عاسىرى” ۆيزياسى اياسىندا، بۇل وزگەرىستەر داۋىرىندە ەل رەتىندە ستراتەگيالىق ۇستانىم تانىتىپ كەلەمىز. ءبىز تەحنولوگيانى ادامزات يگىلىگىنە باعىتتاۋدى، قوعامدىق پايدا مەن اقيقاتتى باستى ورىنعا قوياتىن كوممۋنيكاتسيانى نەگىزگە الامىز. وسى جاڭا داۋىردە ستراتەگيالىق كوممۋنيكاتسيانى بەلگىسىزدىكتەردى باسقارۋدىڭ جانە سەنىمدىلىكتى قالىپتاستىرۋدىڭ باستى قۇرالى دەپ بىلەمىز. تۇركيا بۇل باعىتتا ۇلتتىق جانە حالىقارالىق دەڭگەيدە بەلسەندى ءرول اتقارۋدا.
پرەزيدەنتتىك كوممۋنيكاتسيا باسقارماسى رەتىندە جۇرگىزىپ وتىرعان دەزينفورماتسيامەن كۇرەس جۇمىستارى كوپتەن بەرى اقيقات داعدارىسىنا قارسى تاباندىلىقپەن ارەكەت ەتىپ، وسى سالادا ءتيىمدى شەشىمدەر ازىرلەۋدە. ءبىز داعدارىستىق كوممۋنيكاتسيانى جاساندى ينتەللەكت قولدايتىن ستراتەگيالىق كوممۋنيكاتسيا پروتسەستەرىنىڭ ەڭ ماڭىزدى قولدانۋ سالالارىنىڭ ءبىرى رەتىندە باعالايمىز.
كريزيس جاعدايلارىندا دۇرىس اقپاراتقا تەز قول جەتكىزۋ جانە قوعامدى ءتيىمدى تۇردە حاباردار ەتۋ ءومىردى قۇتقارۋدا شەشۋشى ءرول اتقارادى. وسى ماقساتتا تۇركيا جاھاندىق جانە ۇلتتىق دەڭگەيدەگى كوممۋنيكاتسيا مەحانيزمدەرىن جەتىلدىرۋدى جالعاستىرىپ، سەنىمدى جانە شىنايى اقپاراتتىڭ تارالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋدە.
تسيفرلىق ءداۋىردىڭ وزگەرىستەر جەلىن ايقىن سەزىنگەن وسى كەزەڭدە، 2024 جىلدىڭ 13-14 جەلتوقسانىندا وتەتىن “STRATCOM: حالىقارالىق ستراتەگيالىق كوممۋنيكاتسيا فورۋمى” – مۇمكىندىكتەر مەن تاۋەكەلدەردى جاھاندىق دەڭگەيدە تەرەڭ تالقىلايتىن بىرەگەي الاڭ بولىپ تابىلادى. فورۋم الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن مەملەكەتتىك سەكتور، مەديا، اكادەميا، ازاماتتىق قوعام جانە جەكە سەكتور وكىلدەرىن بىرىكتىرىپ، ستراتەگيالىق كوممۋنيكاتسيا ەكوجۇيەسىنىڭ بولاشاعىنا باعىت بەرەتىن يدەيالار توعىساتىن ورتالىققا اينالادى.
الايدا STRATCOM-دى تەك قانا فورۋم رەتىندە قابىلداۋ جەتكىلىكسىز. “STRATCOM: حالىقارالىق ستراتەگيالىق كوممۋنيكاتسيا فورۋمى” تسيفرلىق ءداۋىردىڭ قيىندىقتارى مەن اقيقات داعدارىسىنا قارسى ورتاق ەرىك-جىگەر قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جاھاندىق ۇندەۋ رەتىندە دە ماڭىزعا يە. بۇل جاھاندىق ۇندەۋدىڭ ءمانى جاساندى ينتەللەكت پەن ستراتەگيالىق كوممۋنيكاتسيادا ورىن العان توڭكەرىستەردىڭ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتۋىمەن ايقىندالادى.
ءبىز ادامزاتتىڭ ورتاق بولاشاعى ءۇشىن اقيقات، ار-وجدان جانە ادىلەت قاعيداتتارىنان اينىماي ارەكەت ەتۋىمىز قاجەت ەكەنىن تەرەڭ تۇسىنەمىز. تۇركيا وسى قاعيداتتاردى باسشىلىققا الا وتىرىپ، تەك ايماقتىق دەڭگەيدە عانا ەمەس، جاھاندىق دەڭگەيدە دە ۇلگى بولۋدى جالعاستىرادى.
پروف. د-ر فاحرەتتين التۋن
تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ كوممۋنيكاتسيا باسقارماسىنىڭ توراعاسى
