بۇگىندە اباي اتىمەن اتالعان كوشەلەر تەك قازاقستاندا عانا ەمەس, الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە دە كەزدەسەدى. بۇل ابايدىڭ مۇراسىن، ونىڭ وي-ءورىسىن، يدەيالارىن دۇنيە جۇزىنە تانىتۋعا، قازاق مادەنيەتىن جاھاندىق دەڭگەيدە ناسيحاتتاۋعا ماڭىزدى ۇلەس قوسادى دەپ ەسەپتەلەدى.
قازاقستاننىڭ بارلىق ءىرى قالالارى مەن ەلدى مەكەندەرىندە دەرلىك اباي قۇنانبايۇلىنىڭ اتىنا بەرىلگەن كوشەلەر، داڭعىلدار جانە الاڭدار بار. اسىرەسە، الماتىداعى اباي داڭعىلى ەڭ اتاقتى كوشەلەردىڭ ءبىرى سانالادى. بۇل داڭعىل قالا ورتالىعىن كەسىپ ءوتىپ، كوپتەگەن مادەني جانە الەۋمەتتىك نىسانداردى بىرىكتىرەدى.
اقىننىڭ ەسىمىمەن اتالعان كوشەلەر الەمدەگى بىرقانشا قالادا كەزدەسەدى. بۇل كوشەلەر قازاق حالقىنىڭ ۇلى اقىنىنا دەگەن قۇرمەتتىڭ بەلگىسى رەتىندە، قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەناداعى مادەنيەتارالىق بايلانىستارىن نىعايتۋ ماقساتىندا بەرىلگەن.
ۋكراينا استاناسى كيەۆتە اباي اتىنداعى كوشە 1988 جىلدان بەرى بار. بىراق 2021 جىلى بۇل كوشەگە قايتا نازار اۋدارىلىپ، مەرەيتويلىق ءىس-شارالار وتكىزىلدى. 2021 جىلعى ءىس-شارا ابايدىڭ 175 جىلدىعىنا جانە قازاقستان مەن ۋكراينا اراسىنداعى مادەني بايلانىستاردى نىعايتۋعا وراي ۇيىمداستىرىلعان. بۇل ءىس-شارا كوشەنىڭ اتاۋىن جاڭادان بەرۋ ەمەس، بۇرىننان بار كوشەگە قاتىستى مەرەكەلىك ءىس-شارالاردى قامتىدى.
كيەۆتەگى اباي قۇنانبايۇلى كوشەسى پودولسكي اۋدانىنىڭ تاريحي ايماعىندا ورنالاسقان. بۇل كوشە ۋكراين قوعامىندا قازاقتىڭ مادەنيەتىن، ونىڭ ىشىندە اباي مۇراسىن تەرەڭىرەك تۇسىنۋگە، قوس حالىقتىڭ دوستىعىن نىعايتۋعا ىقپال ەتەتىن ماڭىزدى مادەني ورىنداردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. سونداي-اق، اقىن اتىنداعى كوشە ۋكراينانىڭ كراماتورسك، دنەپروپەتروۆسك قالالارىندا دا بار.
كورشىلەس وزبەكستاننىڭ تاشكەنت قالاسىنداعى كوشەگە اباي ەسىمىن 1990 جىلداردىڭ سوڭىندا بەرگەن. ول قازاقستان مەن وزبەكستان اراسىنداعى تىعىز مادەني بايلانىستىڭ بەلگىسى رەتىندە ەرەكشەلەنەدى. ءدال سول جىلى، قىتايدىڭ شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق ايماعىنداعى ءۇرىمجى قالاسىندا دا ءبىر كوشەنىڭ اتى اباي اتىنا بەرىلدى.
ال قىرعىزستاندا 1995 جىلى بىشكەك قالاسىندا اقىن اتىنداعى كوشە رەسمي تۇردە اشىلىپ، ەكى ەل اراسىنداعى دوستىقتىڭ سيمۆولىنا اينالدى.
مىسىر استاناسى كايردە دە اباي كوشەسى بار. بۇل كوشە اباي اتىنا 1998 جىلى بەرىلگەن. سول كەزدەن بەرى ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ ماقساتىندا ەلوردادا مىسىرلىق جازۋشى تاحي حۋسەيننىڭ ەسىمىنە كوشە اتى بەرىلدى.
كايردە اباي اتىنداعى كوشە عانا ەمەس، قازاقتىڭ باس اقىنىڭ ەسكەرتكىشى قويىلعان. قازاقستاننىڭ مىسىرداعى ەلشىلىگىڭ مالىمەتىنشە، 2016 جىلى اباي ءبيۋستىن مىسىرلىق مەتسەناتتار سالعان. اۆتورى - مىسىرداعى تانىمال ءمۇسىنشى ۋساما ءال-سەرۋي.
وتكەن عاسىردىڭ سوڭىندا، دالىرەك ايتقاندا، 2000 جىلدىڭ اقپانىندا قازاقستاننىڭ گەرمانياداعى ەلشىسى ەرىك اسانباەۆ پەن بەرلين قالاسىنىڭ اۋداندىق اكىمشىلىگى بىرلەسىپ، قر ەلشىلىگى ماڭىنداعى ءبىر كوشەنى اباي قۇنانباەۆتىڭ اتىنا بەردى. نەمىستەر اتايتىن "ابايشتراسسە" بەرليندەگى ادەمى كوشەلەردىڭ ءبىرى سانالادى.
رەسەيدە اباي قۇنانبايۇلى ەسىمى بەرىلگەن بىرنەشە كوشە بار. ولاردىڭ ىشىندە ەڭ بەلگىلىسى – ماسكەۋ قالاسىنداعى اباي كوشەسى. بۇل كوشە 2006 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلشىلىگى جانىندا ورنالاسقان چيستىە پرۋدى بۋلۆارىندا اباي ەسكەرتكىشىنىڭ اشىلۋىمەن بىرگە پايدا بولدى. ەسكەرتكىش قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى دوستىقتى نىعايتۋ ماقساتىندا ورناتىلعان. ءمۇسىن قولادان جاسالعان جانە ونىڭ اۆتورلارى رەتىندە قازاق ءمۇسىنشىسى - مارات اينەكوۆ پەن ساۋلەتشى ۆياچەسلاۆ رومانەنكو اتالادى.
ماسكەۋدەن باسقا، رەسەيدىڭ كەيبىر ايماقتارىندا دا اباي اتىنداعى كوشەلەر بار. مىسالى، قازاقستانمەن شەكارالاس ورىنبور وبلىسى مەن ومبى، ور قالالارىندا اقىن اتى بەرىلگەن كوشەلەر كەزدەسەدى.
يراننىڭ تەگەران قالاسىندا اباي كوشەسى 2010 جىلى اشىلعان. ول ابباس اباد اۋدانىندا ورنالاسقان، بۇل اۋدان تەگەران قالاسىنىڭ مودەرنيزاتسياسى مەن جوسپارلى دامۋىنىڭ ءبىر بولىگى رەتىندە قۇرىلدى. اباي كوشەسى تەگەراندا قازاق مادەنيەتىنە دەگەن قۇرمەتتى بىلدىرەتىن ماڭىزدى كوشە بولىپ سانالادى.
ءازىربايجان استاناسى باكۋدە 2011 جىلدان بەرى اباي قۇنانباەۆ كوشەسى بار. وسى كوشەگە اقىن اتى بەرىلگەن كەزدە ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام اليەۆ بۇل قادام ء"بىزدىڭ دوستىعىمىزدىڭ، ءبىزدىڭ حالىقتارىمىزدىڭ تاريحي تۇلعالارىنا دەگەن كوزقاراسىمىزدىڭ بەلگىسى" ەكەنىن اتاپ وتكەن.
كوشەدە ابايدىڭ سۋرەتى بەينەلەنگەن تاقتايشا بار. وندا "قازاقتىڭ حالىق اقىنى اباي قۇنانباەۆ" دەپ جازىلعان.
قازاقستان-تۇركيا دوستىعىن نىعايتۋ ماقساتىندا اباي كوشەسى انكارا قالاسىندا 2014 جىلى اشىلعان. سونىمەن قاتار، 2020 جىلى ىستامبۇل داڭعىلدارىنىڭ بىرىنە قازاقتىڭ ۇلى اعارتۋشىسى اباي ەسىمى بەرىلدى.
تاجىكستان استاناسى دۋشانبە قالاسىندا دا اباي كوشەسى بار. ونىڭ ۇزىندىعى 2250 مەتر. كوشە قالانىڭ ورتالىعىندا ورنالاسقان، فيرداۋسي جانە سينو اۋداندارىڭ بويىندا جاتىر. كوشە شىعىستان باستالىپ، باتىستان اياقتالادى.
تاجىك تىلىندە كوشە اتاۋى "كӯچاي-ە اباي" دەپ جازىلادى. جەلىدەگى مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، دۋشانبە قالاسىندا وسى اباي كوشەسىنىڭ بويىندا كوپكە بەلگىلى "سۋلتوني كابير بازارى" بار.
موڭعوليا استاناسى ۇلان-باتىر قالاسىندا دا اباي قۇنانبايۇلىنا ارنالعان كوشە بار. بۇل كوشە موڭعولياداعى قازاق قاۋىمداستىعىنىڭ قولداۋىمەن اشىلعان. كوشە قازىرگى ۋاقىتتا قازاق حالقىنىڭ ۇلى اقىنى مەن ويشىلى ابايدىڭ قۇرمەتىنە اتالعان مادەني نىسان رەتىندە قىزمەت ەتەدى.
ءۇندىستاندا دا ابايعا ارنالعان كوشە بەر. نيۋ-دەليدەگى اۋدانداردىڭ بىرىنەن اقىننىڭ اتىنداعى كوشەنى وڭاي تابۋعا بولادى. كوشە "اباي ماردج" دەپ اتالادى. "ماردج" ءسوزى سانسكريت تىلىندە جول نەمەسە كوشە دەگەندى بىلدىرەدى.
كوشە نيۋ-دەليدەگى پرەزيدەنت رەزيدەنتسياسىنىڭ ماڭىندا ورنالاسقان. كوشەگە اباي اتى بەرىلگەن راسىمگە 14 جىلدان اسا ۋاقىت بۇرىن قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قاتىسقان.
