جاڭا داۋىردەگى رۋحاني جاڭعىرۋ دەگەن باعىت 19 عاسىردا باستاۋ العان. مۇنىڭ باسى-قاسىندا قازاقتىڭ دەموكرات اعاتۋشىلارىنىڭ تۇرعانى انىق. بۇل رەتتە ىبىراي التىنسارين جايلى ءسوز قوزعاماۋ مۇمكىن ەمەس.ويتكەنى، قوعامدىق وي-سانا جايلى ايتىلعاندا ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ەسىمىنىڭ اتالۋى زاڭدىلىق.
ىبىراي التىنسارين ءبىلىمىن جۇيەلى جەتىلدىرۋدىڭ ناتيجەسىندە ءوز زامانىنىڭ اسا ءبىلىمدى ازاماتى بولدى. ورىس پەداگوگيكا عىلىمىنىڭ تاريحى مەن ءوز تۇسىنداعى جاعدايىن تەرەڭ زەرتتەپ ءبىلۋ ونى قازاق حالقىنىڭ اسا كورنەكتى اعارتۋشىسى ەتىپ قالىپتاستىردى.
ول ءوز دەڭگەيىندە الدىعا قويعان ماقساتىنا جەتتى. 1860 جىلى تورعاي قالاسىندا قازاق بالالارى ءۇشىن مەكتەپ اشىپ، ءوزى سول ءبىلىم وشاعىندا ورىس تىلىمەن ساباق بەردى. وسى كەزدەن باستاپ ونىڭ اعارتۋشىلىق قىزمەتى باستالدى.
اينالاسى 4 جىلدىڭ ىشىندە مەكتەپ-ينتەرنات اشىلدى. ونىڭ ىرگە تاسىن قالانۋىنا ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ءوزى سۇبەلى ۇلەس قوستى. جان-جاقتى
ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ، ناتيجەسىندە 16 بالا وقۋعا جازىلدى. سايكەسىنشە، بىلىمگە قۇشتار جاستاردىڭ قاتارى ارتتى، اتالمىش مەكتەپكە بارۋشى وقۋشى سانى ارتا باستادى.
ول تەك ءبىلىم ساپاسىنا باسا نازار اۋدارىپ قانا قويماي، مەكتەپتەردى جابدىقداۋعا دەيىن قاداعالادى. ءتىپتى، قازاق دالاسىندا قىزداردىڭ وقۋىنا سەبەپكەر بولعاندا ىبىراي التىنسارين بولاتىن. ونىڭ باستاماسىمەن قىز بالالارعا ارنالعان بىرنەشە مەكتەپ اشىلدى. سونىڭ ءبىرى 1886 جىلى اشىلعان مەكتەپ ينتەرناتى، وندا 211 قىز ءبىلىم الدى.
قىزدار تاربيەسى، قازاق ايەلدەرىنە ءبىلىم بەرۋ ءىسى دە ءالتىنساريننىڭ ەسىمىمەن تىعىز بايلانىستى. ىرعىز قالاسىندا قازاق قىزدارىنا ينتەرناتى بار ارناۋلى مەكتەپ اشىلدى. بالا پسيحولوگياسىنىڭ جالپى سيپاتى تۋرالى تاقىرىپتى العاش رەت تالداعان ى. التىنسارين بولاتىن.
ى. التىنسارين 1860 جىلداردان باستاپ، جەرگىلىكتى جەرلەردە مەكتەپ اشۋ ىسىمەن اينالىسادى.
ول ءوزىنىڭ ۇستازدىق قىزمەتىنە بايلانىستى قازاق جاستارىن وقىتىپ-تاربيەلەۋ ماسەلەسىن ەڭ باستى ماسەلە دەپ ەسەپتەدى. ونىڭ شىعارمالارىندا ەكىنشى ءبىر وزەكتى ماسەلە – جاستاردى ءتۇرلى جاقسى قاسيەتتەرگە باۋلۋ، جامان ىستەردەن جيرەندىرۋ ەدى. ى. التىنسارين ءوز شىعارمالارىندا ەڭبەك ادامىنىڭ ءومىر جونىندەگى كوزقاراسىن كەڭەيتىپ، ونىڭ بويىندا جاقسى قاسيەتتەردىڭ قالىپتاسۋىنا اسەرىن تيگىزەتىن، سوندىقتان دا ءاربىر اتا-انا ەڭبەكتىڭ وسىنداي جاسامپازدىق قاسيەتىن بالاعا كىشكەنتايىنان ۇعىندىرا ءبىلۋدىڭ قاجەتتىگىن ايتادى.
راسىندا كەشەگى قازاق قوعامىندا بىلىمىمەن شىراعىن جاققان تۇلعانى تانىپ، ءبىلۋ ۇرپاق ءۇشىن وزەكتى بولۋى ءتيىس. سەبەبى، ىبىراي ءالتىنساريننىڭ باستى ميسسياسى - قازاق قوعامىنا پايداسىن تيگىزۋ ەدى.
