Аспан денелерінде жүргізілетін тау-кен жұмыстары туралы әңгімелер абсолютті қиял немесе алыс болашақтың мәселесі сияқты көрінетіні рас. Алайда, бүгінде мұны практикалық жоспар ретінде құрастырып, біртіндеп ғылыми фантастиканы бизнес-стратегияға айналдыруға дайын адамдар бар. Ғарыштық жер қойнауын игеру - бұл астероидтарда, планеталарда, кометаларда және Күн жүйесінің басқа аспан денелерінде пайдалы қазбаларды өндіру.
Гарвардтың астрофизиктерінің зерттеуіне сәйкес, бүгінде жерге жақын орналасқан 10 астероид қазба жұмыстарына жарамды. Ғарыш объектілерінде темір, никель, магний, кобальт, титан, қымбат және сирек кездесетін металдар (рений, иридий, платина және т.б.), су, оттегі, сутегі алуға болатын минералдар бар. Ал ғарыштағы тау-кен ісінің ықтимал ауқымы триллион долларды құрайды. Мысалы, құны: астероид белдеуіндегі ресурстар $100 млрд; орташа платина астероид-шамамен 3 трлн; мұздатылған суы бар аспан денесі-шамамен 5 триллион доллар; астероидтағы темір рудасы 2022 жылы зерттеуге жіберілетін психика — $10 трлн ды құрайды.
Негізінен ғарыштағы кен орындарын игеру үшін бірнеше технологиялар ұсынылады: кен орындарын ашық тәсілмен игеру; шахталарда өндіру (ашық тәсіл мүмкін болмаған жағдайда кенді жер бетіне және өңдеу орталығына жеткізу үшін шахталар мен көлік жүйелерін салу қажет); магниттерді қолдана отырып, жер бетінен металдарды жинау (жоғары металл ғарыштық нысандар арнайы магниттер көмегімен жинауға болатын борпылдақ жыныстармен жабылған); жылу әсерінен (су және газдардың әртүрлі ұшпа қосылыстары, мысалы, сутегі, кометалардың ядроларында); биоқоспа (микроорганизмдерді тау жыныстарынан немесе кеніштерден металдарды алу үшін пайдалану). Сонымен қатар, жерден тыс жер қойнауын игеру үшін роботтандырылған станциялар мен ғарыш инфрақұрылымы қажет болады.
Сонымен қатар, ең маңызды саулдардың бірі ғарышта өнім өндіруге кім құқылы? Ғарыштық халықаралық құқықтың негізі - ғарыш туралы шарт (1967 жылы КСРО, АҚШ және Ұлыбритания қол қойған, бүгінде 100-ден астам қатысушы бар). Құжатқа сәйкес, аспан денелері жеке немесе ұлттық меншік бола алмайды. Оларда өндіру шарттары ескерілмейді. Мұндай қызметті реттейтін алғашқы заң Америка Құрама Штаттарында 2015 жылы қабылданды (US Commercial space Launch Competitiveness Act). Оның бір мақаласында:
Aстероидта немесе басқа Ғарыш ресурстарында коммерциялық ресурстарды өндірумен айналысатын АҚШ азаматы алынған астероид немесе басқа Ғарыш ресурстарына, соның ішінде АҚШ-тың халықаралық міндеттемелерін қоса алғанда, қолданыстағы заңнамаға сәйкес оны иелену, тасымалдау, пайдалану және сату құқығына ие, - делінген.
Бүгінгі таңда ғарышта пайдалы қазбаларды өндіруге бағытталған Ғарыштық миссиялардың көпшілігі американдық, еуропалық, жапондық, қытайлық, үнділік болып табылады.
Адамзат ғарыштан нені іздей алады? Су. Диаметрі небары 7 м болатын хондритикалық астероидта 100 тонна су болуы мүмкін. Бұл зымыран отынын синтездеу немесе ғарышкерлердің өмірін қолдау үшін қажет болуы мүмкін. Аризона университетінің профессоры және «Аспандағы минералдар» кітабының авторы Джон Льюистің айтуынша, жоғарыда аталған астероидтар (С-класты астероидтар деп те аталады) құрылымы бос, сынғыш. «Сіз осы минералдың текшесін бас бармақ пен сұқ саусақтың арасына қысып ұсақтай аласыз». Мұндай астероидта бұрғылау қажет емес - суды сорып алу үшін оның бетін жай қырып алу жеткілікті болады.
Металлдар. 24 метрлік металл астероид 33,000 тонна пайдалы металды сақтай алады. Рас, Льюистің есептеулеріне сәйкес, кейбір астероидтар тек 30% металдан тұруы мүмкін, мұнда металдар темір-никель-кобальт қорытпасы немесе платина тобының қорытпасы болып табылады. Оның айтуынша, "магнитті алып, оның көмегімен ұсақталған реголиттен металл түйірлерін алып тастау өте жақсы".
Судан металдарға дейін. Суды алудың сәттілігімен басқа элементтер мен металдарды игеру әлдеқайда нақты болады. Басқаша айтқанда, суды алу металдарды өндіруге мүмкіндік береді.
Жыл сайын жерге жақын жерде, үлкен тастардан диаметрі бірнеше шақырымға дейін шамамен 12000 астероид болады. Сонымен қатар, айға қарағанда олардың 10%на қону оңайырақ болар еді. Мырыш, қалайы, күміс, мыс, қорғасын және т.б. сияқты қазіргі заманғы өнеркәсіпке қажет көптеген шикізат осы ғасырда жер бетінде таусылуы мүмкін екенін ескерсек, бұл ұмтылыс одан сайын күшейе түседі. Бірақ астероидтардың барлық қызығушылығы тек экономикалық мәселемен аяқталмайды. Минералдар мен қымбат металдарды өндіруден басқа, төзімділігі бетонның беріктігіне өте ұқсас тау жыныстарының сынықтары оларға миллиардтаған жылдар бойы өмір сүруге мүмкіндік берді деп саналады. Бұл Марстағы болашақ елді мекендер үшін логистикалық қолдау бола алады.
Болашақ ресурстар көзі астероидтар болуы мүмкін бе? Кейбір компаниялар қазірдің өзінде үлкен мүмкіндіктерге есік ашып, сонымен бірге үлкен қиындықтарға ұшырап, ғарыштық өндірісті басқаруды бастап та кетті. Дегенмен, бізге астероидтар туралы білу керек екі нәрсе бар: біріншіден, олар біздің жойылып кетуімізге себеп болуы мүмкін, ал екіншіден, олар бізді байыта алады. Мұнда екіншісіне қарағанда біріншісіне келтірілетін дәлелдер көп.
