Sarapshylar reseılik memlekettik BAQ pen basqa da úgit-nasıhat taratýshylardyń tanymaldyǵy tómendep bara jatqanyn jáne onyń sebepterin aıtty.
2024 jyly mıllıondaǵan reseılik oqyrman men kórermen Kremldi qoldaıtyn BAQ-tan bas tartty. Keıbir basylymdar aýdıtorııasynyń úshten birine deıin joǵaltqan. Al Birinshi arna óz tarıhynda alǵash ret telereıtıngte besinshi orynǵa túsip qaldy. Mundaı jaǵdaılar memlekettik medıaǵa bólinetin qarajat kóleminiń artqanyna qaramastan oryn alyp otyr. Bul týraly LiveInternet zertteýleriniń statıstıkasyn zerdelegen «Mojem obıasnıt» jobasy habarlady.
Eń kóp «zardap shekkender» qatarynda prezıdent Vladımır Pýtınniń súıikti gazeti sanalatyn «Komsomolskaıa pravda» (KP) tabloıdy da bar. Bir jyl ishinde KP saıtynyń táýliktik ortasha kórýshiler sany 6,5 mıllıonnan 4,3 mıllıonǵa deıin tómendegen.
«Moskovskıı komsomoletiń» jaǵdaıy da máz emes. Ol oqyrmandarynyń 22%-yn joǵaltqan. Al Gazeta.rý oqyrmandary 14%-ǵa azaıǵan. «RIA Novostı» men «Lenta.rý» tanymaldylyǵy da tıisinshe 12% jáne 11%-ǵa tómendegen.
Federaldy telearnalardyń reıtıngi de edáýir quldyraǵan. Mediascope derekterinshe, ótken jyly árdaıym Reseı telearnalarynyń kóshbasshysy bolǵan Birinshi arna alǵash ret jeltoqsan aıynda táýliktik ortasha aýdıtorııa boıynsha 5 orynǵa túsken. Jalpy, Reseıdiń Ýkraınaǵa keń aýqymdy basqynshylyǵy bastalǵannan beri arna kórermenderiniń shamamen tórtten birin joǵaltqan.
Bıýdjetke sáıkes, 2025 jyly úgit-nasıhat salyq tóleýshilerge aıyna orta eseppen 11,4 mıllıard rýblge nemese aptasyna 2,6 mıllıard rýblge túsedi. Negizgi qarajatty alýshylar burynǵydaı memlekettik telearnalar bolyp qala beredi.
Sarapshylardyń pikirinshe, Kremldi qoldaıtyn medıa quraldarynyń tanymaldylyǵynyń tómendeýi turaqty úrdiske aınalǵan. Bul týraly Reseı jýrnalıster odaǵynyń burynǵy bas hatshysy, áleýmettanýshy jáne pýblııst Igor Iakovenko málimdedi. Onyń aıtýynsha, bul qubylysty ártúrli parametrler boıynsha júrgizilgen zertteýler rastaıdy.
«Atap aıtqanda, reseılik úgit-nasıhat telearnalarynyń aýdıtorııasy men qaralym sanynyń azaıǵany tirkeldi. Osyǵan baılanysty qazir basty orynǵa REN TV, TNT sııaqty oıyn-saýyq arnalary shyǵa bastady. Al «jekkórinishti arnalardyń» reıtıngi turaqty túrde tómendeýde. Jekelegen baǵdarlamalar týraly aıtsaq, Vladımır Solovev pen Olga Skabeevanyń negizgi saıası tok-shoýlary («Rossııa-1» telearnasynda kórsetiledi) 2023 jyly TOP-50 tiziminen túsip qaldy. Al ótken jyly olardyń reıtıngi odan ári quldyraı tústi»,- dep naqtylady Igor Iakovenko «Amerıka daýysyna» bergen suhbatynda.
Bul, sózsiz, úgit-nasıhat úshin úlken soqqy dep esepteıdi Igor Iakovenko.
«Solovev, Skabeeva jáne basqa da nasıhatshylardyń jankúıerler klýby aıtarlyqtaı qysqardy. Árıne, bul Pýtındi qoldaý deńgeıi tómendedi degendi bildirmeıdi. Ol enjarlardyń saldarynan áli de saqtalyp otyr. Biraq «shekten shyqqan óshpendilikti» qoldaıtyndardyń sany azaıyp bara jatqany anyq. Belgili bir deńgeıde aýdıtorııanyń sharshaǵany da baıqalady. Óıtkeni úsh jylǵa jýyq ýaqyt boıy nasıhat rıtorıkasy ózgermegen. Kez kelgen sátte reseılik teledıdardy qosyp qalsańyz, birdeı shtamptalǵan sózderdi estısiz», - deıdi ol.
Jýrnalısttiń pikirinshe, jaǵdaıdy aqsha arqyly sheshý múmkin emes.
«Kremlshil BAQ-tyń tanymaldylyǵyn aqsha quıý arqyly qaıta kóterýge bolady degen úmit negizsiz. Adamdar sharshady jáne kóńil kóterý baǵdarlamalaryna aýysyp jatyr. Degenmen, bul nasıhat álsiredi degendi bildirmeıdi. Ol áli de jumys istep jatyr jáne aıtarlyqtaı tıimdi. Biraq ol kóbine basqa platformalarǵa – Telegram arnalary men áleýmettik jelilerge kóshti. Munyń barlyǵy, árıne, qomaqty túrde qarjylandyrylýda. Al negizgi formattarǵa kelsek, «jekkórinishti arnalar» sırek kezdesetin jádiger retinde saqtalyp otyr», – dep qorytyndylady Igor Iakovenko.
2025 jylǵa arnalǵan Reseı bıýdjetinde memlekettik telearnalardy, BAQ-ty jáne ınternet-jobalardy qarjylandyrýǵa 137,2 mıllıard rýbl qarastyrylǵan. Bul ótken jylmen salystyrǵanda 15,9 mıllıard rýblge kóp.
Newtimes.ru jáne «Novaıa gazeta» sholýshysy Andreı Kolesnıkov Reseıdegi memlekettik BAQ-tyń yqpaly azaıdy degen qorytyndy jasaýǵa asyqpaý kerek ekenin eskertti.
Onyń pikirinshe, munda eki negizgi faktor bar.
«Birinshisi dástúrli medıaǵa (teledıdar, gazetter) degen qyzyǵýshylyqtyń tómendeýi, olardyń aýdıtorııasynyń azaıýy. Ekinshi faktor – jastar saıası jáne áskerı mazmundaǵy kontentten sharshaǵan. Degenmen, memlekettik BAQ áli de bolsa el turǵyndarynyń negizgi oılaý baǵytyn anyqtap, talǵamy men túsinigin buzýda», - deıdi Andreı Kolesnıkov.
«Kreml dıskýrsynyń áleýmettik jelilerge jáne jalpy medıa dep ataýǵa bolatyn barlyq platformalarǵa belsendi túrde enip jatqanyn túsiný qajet. Mysaly, Telegram-daǵy Z-arnalar soǵysqa jáne pýtınge qarsy resýrstarmen sátti básekelesýde. Al YouTube-tiń buǵattalýy balama arnalar men strımderdiń kórilimin aıtarlyqtaı tómendetti. «Komsomolskaıa pravdany» memlekettiń qarjylandyrýy – bul tabloıdtiń burynnan-aq Pýtındi qoldaıtyn jáne áskerı kózqarastardy belsendi taratýmen aınalysqanyn kórsetedi. Iaǵnı, is júzinde ol memlekettik BAQ (menińshe, olarda kóptegen jeńildikter bar). Sondyqtan «qupııany» «aıqyn» etý qısyndy» - dedi Andreı Kolesnıkov.
Balama aqparat alýdy qalamaıtyndar ony almaıdy, dep túsindiredi jýrnalıst.
«Munda adamdarǵa soǵysty qoldaýǵa múmkindik beretin belgili bir qorǵanys mehanızmderi iske qosylady. Eger memleket solaı durys dep tapsa, demek, men de qoldaımyn, sebebi memleket jaqsyraq biledi degen oı qalyptasady. Kóp adam propagandany shyndyqtan ajyrata almaıdy jáne shyn máninde, muny jasaýǵa tyryspaıdy da. Menińshe, taǵy bir mańyzdy faktor bar: bul – jeke ómirge shoǵyrlaný (soǵystan "sharshaý" seziminiń bir kórinisi). Adamdar soǵystan barynsha alshaq bolýǵa tyrysyp, jeke ómirine kóńil bóledi», - dep qorytyndylady Andreı Kolesnıkov.
