Búgin qazaqstandyqtar úshin dástúrli mereke retinde sanalatyn «Rýhanı kelisim kúnine» oraı Almatyda «Turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alýdaǵy dinı birlestikterdiń róli» taqyrybynda dóńgelek ústel ótti. Atalǵan sharaǵa túrli dinı konfessııalardyń kóshbasshylary, memlekettik organdardyń, úkimettik emes uıymdardyń ókilderi, ǵylymı-saraptamalyq qoǵamdastyqtyń ókilderi, sheteldik sarapshylar men daǵdarys ortalyqtarynyń ókilderi qatysyp, óz pikirlerin ortaǵa saldy.
Alǵash bolyp sóz tizgini Almaty qalasynyń bas ımamy Tólebı Dádilulyna berildi. Óz kezeginde turmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy dinı birlestik retinde qandaı sharalar qoldanyp jatqanyn baıandady:
- Islam salasy boıynsha aıtar bolsaq, aldyńǵy juma namazy kezinde Qazaqstannyń barlyq meshitterinde kisi aqysy týraly ýaǵyz aıtyldy. Naqtyraq aıtsaq adamdardyń aqysyna kirmeý, zorlyq-zombylyq jasamaý, túrli qysym kórsetpeý jóninde Qazaqstannyń 3000 - ǵa jýyq meshitterinde ýaǵyz aıtyldy. Kúni keshe Qazaqstan musylmandary Dinı basqarmasy qoǵamdaǵy qatigezdikten týǵan jaǵdaılarǵa baılanysty úndeýin jarııalady. Bul úndeýde jalpy Islam dininiń adamdarǵa qatigezdik jasaý, onyń ishinde balalar men otbasyna qatigezdik kórsetýdiń durys emestigi Quran aıattary men Paıǵambarymyzdyń hadısterin negizge alyp jetkizildi. Osy sátti paıdalana otyryp, kúshimizdi biriktirip Qazaqstandaǵy túrli zulymdyqtyń aldyn alý maqsatynda túsindirý jumystaryn, aqparattyq isterin júrgizýge shaqyramyn.
Dinı birlestikter halyq arasynda rýhanı qundylyqtardy nasıhattap, otbasy shańyraǵy shaıqalmaýyna jáne zorlyq-zombylyqtyń zardaptaryn túsindirý arqyly qoǵamǵa zor úles qosa alady. Alaıda bul máseleni sheshýde tek dinı uıymdar emes, memlekettik organdar, quqyq qorǵaý uıymdary jáne azamattyq qoǵamnyń barlyq músheleri belsendi qatysýy tıis.
Elimizde jyl saıyn turmystyq zorlyq-zombylyqtan zardap shegetin áıelder men balalar statıstıkasy órship tur. Ótken jyly er adamdardyń qolynan 69 áıel men 7 bala kóz jumǵan. Bıyl qoǵamda jańǵyryq týdyrǵan Qýandyq Bıshimbaevtyń isi tórt jyldan beri qyzý talqyǵa túsken turmystyq zorlyq-zombylyqqa qatysty zań jobasynyń qabyldanýyna negiz boldy. Búgingi dóńgelek ústel spıkerleri el ishinde "Saltanat zańy" atalyp ketken osy bir zańǵa qoldaý bildirip, qaıǵyly oqıǵalardyń statıstıkasyna eleýli yqpal etetinine senim bildirdi.
Almaty qalalyq turmystyq zorlyq-zombylyq qurbandarymen jumys isteıtin krızıstik ortalyqtyń dırektory Zýlfııa Baısaqova balalardyń da óte mańyzdy áleýmettik top retinde erekshe mán berilý kerektigin aıtyp, statıstıka boıynsha Qazaqstandaǵy árbir altynshy bala turmystyq zorlyq-zombylyqtyń kýási bolatynyn aıtty. Saldarynan balalarda kekeshtik, psıhosomatıkalyq aýrýlar paıda bolatynyn eskertti.
- Bizde, jalpy alǵanda, balalar men adam quqyqtarynyń buzylǵanyn sheshýge baǵyttalǵan zańdar bar, olar da turmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy kúreske baǵyttalǵan. Sondyqtan biz kórip otyrǵanymyzdaı, ınfraqurylym da bar, zańnamalyq baza da bar. Biraq nege Qazaqstandaǵy árbir otbasynda belgili bir dárejede zorlyq-zombylyq oryn alady? Nege biz tek áleýmettik jelilerde ǵana emes, ómirde de, kórshi otbasynda, týystardyń shańyraǵynda da qorqynyshty oqıǵalardyń kýási bolyp otyrmyz? Bul, bálkim, mádenıettiń jetispeýshiliginen. Sondyqtan, biz eń aldymen áriptesterimizge, dostarymyzǵa, týystarymyzǵa Qazaqstanda zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý jáne ony toqtatý ábden múmkin ekenin aıtýymyz kerek. Tek zańdar men qurylymdar ǵana emes, ómirlerdi ózgertýge degen nıet te qajet. Bul máselede únsiz qalýǵa bolmaıdy.
Sondaı-aq, Ispanııadan kelgen professorlar Santıago De Lasala Porta men Nıkolas Zamboana, úndistandyq professor Krıshna Kotra, amerıkandyq LYN Community úkimettik emes uıymynyń prezıdenti ÝEID KIýSAK myrza jáne MFNN ókili Maıka Frıız myrza dóńgelek ústeldiń qonaqtary boldy.
Dintanýshy maman Ál-Farabı Bolatjannan tilshimiz turmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy dinı birlestikter tarapynan qandaı is-sharalar qoldanylatynyn surady:
- Dinı birlestikterdiń turmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy quraldaryn aıtýǵa bolady. Ol myna ýaǵyz-nasıhatty aıtýǵa bolady. Óz jamaǵatyna túsindirme jumystaryn júrgizý, treınıng,semınar ótkize alady. Dinı birlestik te qoǵamdyq birlestik sekildi qolynda zańdy kúsh joq, májbúrleı alatyn. Bul jerde memleket qana qandaı da bir fakt tirkelse jaza qoldana alady. Al dinı birlestikterde mysaly mynadaı praktıka bar: otbasy qurǵysy keletin jastar aldyn ala keledi, olarǵa neke qıylǵanǵa deıin semınarlar ótkiziledi. Otbasy degen ne? Qandaı qıynshylyqtar bolady? Qandaı krızıster bolady? degendeı suraqtarǵa jaýap taýyp, otbasylyq ómirge daıyndyq jasaıdy.
Turmystyq zorlyq-zombylyq qoǵamnyń kúrdeli máseleleriniń biri retinde kóptegen elderde ózekti másele bolyp tur. Qazaqstanda da bul máselege erekshe nazar aýdarylady. Sońǵy jyldary memlekettik organdar, quqyq qorǵaý uıymdary bul máseleni sheshýde túrli sharalardy qolǵa alyp keledi. Osyndaı sharalardyń biri — dinı birlestikterdiń turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý jáne ony toqtatý proesine qatysýy.
Shara aıaqtalǵannan keıin Almaty qalasy Din isteri jónindegi basqarmasynyń basshysy Nurlan Qıqymov dóńgelek ústel nátıjeleri jaıly pikirin bildirdi:
- Búgingi sharaǵa barlyq Almaty qalasynyń dinı uıymdarynyń basshylaryn jınaǵan bolatynbyz. Osy búgingi dóńgelek ústelde otbasyndaǵy zorlyq-zombylyqqa ushyraǵan balalar men áıelderge qalaı kómek kórsetýge, qoldaýǵa bolatynyn talqyladyq. Ony biz zorlyq-zombylyqqa qarsy qabyldanǵan zańǵa sáıkes qarastyrdyq. Endi men osy sharanyń nátıjesinde barlyq qarastyrylǵan máseleler Almaty qalasynyń turǵyndary men qonaqtaryna dinı uıym basshylary arqyly óziniń dinı ǵımarattarynda talqylanyp, jetedi dep senemin. Negizgi maqsatymyz qoǵamdaǵy jasóspirimder men azamattar jasyna, ultyna, dinine qaramaı otbasyndaǵy súıispenshilikke shaqyrýǵa baǵyttalǵan.
Dóńgelek ústelde taqyrypty túrli rakýrstan talqylaǵannan keıin rýhanı mereke Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq halyq aspaptar orkestrinde, Rýhanı kelisim kúnine arnalǵan merekelik konertpen jalǵasyn tapty.
