Qazaq tilindegi shyǵarmalardyń túrki tilderine, túrki tilderindegi kitaptardyń qazaq tiline aýdarylyp, jaryqqa shyǵýyna uıytqy bolyp júrgen ádebı agent óz jumysynyń keıbir qyr-syrymen bólisedi.
Qazaq ádebıetiniń ózge tilderge aýdarylýy, nemese basqa elder ádebıetiniń qazaq tiline tárjimalanýy – nazarǵa kóp shalyna bermeıtin salanyń biri. Bul úshin avtorlar ne isteı alady, neni eskerý kerek, mápelegen shyǵarmasy basqa tilde de oıdaǵydaı sóılep kete me, oqyrman júregine jetýdiń syry nede? Bul týraly aqyn, ádebı agent Saıat Qamshyger óz suhbatynda tarqatyp aıtyp berdi.
- Ádebı agent qandaı qyzmet kórsetedi?
- Avtor, baspa jáne oqyrmannyń arasynda baılanys ornatý. Avtormen sóılesip, kelisip avtordyń shyǵarmasyn baspaǵa aparyp shyǵaryp, ony oqyrmandarǵa usyný. Bizdiń qazaq oqyrmandaryna ǵana emes, ózge tildegi oqyrmandarǵa usyna bilý de osy halyqaralyq agenttiń jumysy. Avtordy tańdaýda, baspany tańdaýda jáne oqyrmandarǵa shyǵý da ońaı emes. Sony aqyryndap qolǵa alyp jatqan jaıymyz bar. Meniń negizgi maqsatym – túrki tildes halyqtardyń oqyrmandaryna bizdiń qazaqtyń myqty qalamgerlerin tanytý, kitaptaryn shyǵarý, oqyrmandaryna oqytý. Al sol túrki tildes halyqtardyń eń úzdik kitaptaryn qazaq halqyna tanytý.
- Qyzmetińiz úshin qandaı komıssııa alasyz?
- Qazirshe meniń ádebı agenttik qyzmetim – avtordyń ózinen komıssııa alý. Ázirge osymen jumys istep otyrmyn. Bolashaqta jumysty basqasha úılestirýdi qarastyryp jatyrmyn. Demeýshiler arqyly nemese baspamen kelisý arqyly.
Biraq qazirshe avtordyń kelisýimen jumys júrgizip jatyrmyn. Mysaly qazaqtyń qalamgerimen sóılesem. Oǵan aıtamyn: «Osyndaı tilge aýdarǵyńyz kelse, osynshama kólemde maǵan berińiz. Ári qaraı men ózim jolyn tabamyn» dep. Bundaı aqshany avtordan almasam, basqa eldiń baspalary maǵan aqsha tólemeıdi. Óıtkeni kitaptyń ótýi, ótpeýi de bar.
Jumys endi bastalǵandyqtan qazaq jazýshylary men aqyndarynyń kitaptarynyń myqty ekenin áli kórsete almaı kelemiz. Eger de kitap jaqsy ótip, oqyrman sany kóbeıse, onda baspamen kelisip sodan aqsha alyp otyramyn. Bul tusta avtordan tıyn da almaımyn.
Ókinishke qaraı ózge eldiń baspasyna bizdiń kitaptardyń ótip ketetinin dáleldeı almaǵandyqtan, jaqsy jazatyn avtorlarmen kelisýge tyrysyp jatyrmyn. Taǵy bir másele – jaqsy jazatyn jazýshynyń maǵan tóleıtin aqshasy bolmaýy múmkin. Aqshasy bar jazýshy – talantty emes, jaı ortanqol dúnıeler jazýy múmkin. Osyndaı da problemalar bar. Men ári jaqsy jazatyn, ári komıssııany qınalmaı tóleı alatyn jazýshylardy izdeımin.
- Siz qandaı avtorlarmen jumys isteısiz jáne olardyń nátıjeleri qandaı?
- Osy ýaqytqa deıin men qazaqtyń 20 aqynynyń 10 óleńin qyrǵyz tiline aýdartyp, ony «Qazirgi qazaq poezııasy» degen antologııa shyǵartqan jaıym bar. Olardyń da 20 aqynyn qazaq tiline aýdaryp, ári oǵan ózim de at salystym, ári uıymdastyrýshysy boldym, ári qurastyrýshysy boldym. «Qazirgi qyrǵyz poezııasy» degen atpen Qazaqstannan shyǵardyq. Ol kitaptardyń tusaýkeserlerin Bishkekte, Astanada, Almatyda, Taldyqorǵanda ótkizdik. Qyrǵyz aqyndaryn ózimizge shaqyryp, keıin qazaq aqyndary da Qyrǵyzstanǵa bardy.
Sodan keıin «Qazirgi tatar áńgimeleri» degen jınaq shyǵardyq. Tatardyń 36 jazýshysynyń bir-bir áńgimesin qazaq tiline aýdardym. Tatarlar da bizdiń 33 aqynymyzdyń óleńderin aýdaryp shyqty. Ony «Qazirgi qazaq poezııasynyń antologııasy» degen atpen jaryqqa shyǵardy. Ótken aıda Qazanǵa bardym. Sol jaqta Tatarstan jazýshylar odaǵynda osy kitaptardyń tusaýkeseri boldy.
Bizdiń qalamgerlerden Nurlan Orazalın, Tynyshtyqbek Ábdikákimuly, Ǵalym Jaılybaı, Ulyqbek Esdaýlet, Temirhan Medetbek, Gulnar Salyqbaeva bastaǵan memlekettik syılyq ıeleriniń shyǵarmalary aýdaryldy. Osy shoǵyrdyń ishinde orta býyndaǵy aqyndar da bar, jastar da boldy. Qazaqstannyń barlyq óńirinen shyqqan aqyndar qamtyldy. Jigitter ǵana emes, aqyn qyzdarymyz týyndylary da tasada qalǵan joq.
2020 jyly pandemııa kezinde Sáýle Dosjannyń «Aýyldan shyqqan mıllıoner» degen kitabyn oqyp shyqtym. Sóıtip ol maǵan qatty unady. «Móldirbulaq» deıtin balalar jýrnalynda jumys istep júrgen kezim. Sóıtip jas tilshilermen onlaın talqyladyq. Ol kitapty men basqa tilderge aýdarýǵa oı ketti. Avtormen sóılesip, jarnasyn alyp ony qyrǵyz tiline aýdarttym jáne qyrǵyz tilinde aýdarylǵan sol kitaptyń tusaýkeserin jasap Sáýle Dosjanovamen birge Bishkekke baryp oqyrymandarmen kezdesip qaıttyq.
Keıin bul kitapty ıakýt tiline aýdartyp, memlekettik baspasynan shyǵartyp jáne Iakýtııada da kitaptyń tusaýkeseri boldy, alaıda oǵan bara almadyq. Keıin Almatyda ótken «mádenıet kúnderiniń» Ulttyq kitaphanada ótken úlken jıynynda – sol kitaptyń tusaýyn kestik. Odan keıin bul kitapty bashqurt tiline aýdarttym. Ol eki ret «Shonkar» (Suńqar) degen jastar jýrnalynda jarııalandy. Osy jyldyń aıaǵyna deıin kitap bolyp jaryq kóredi.
Qazir «Aýyldan shyqqan mıllıoner» kitabyn ázerbaıjan tiline aýdartyp jatyrmyn. Qazaq qalamgerin túrki tildes halyqtar tanysa, oqysa degen nıetpen osy jumystardy istep jatyrmyn.
- Jarııalaý proesi shamamen qansha ýaqyt alady?
- Jarııalaý proesi gazet-jýrnaldarda 2-3 aı júredi. Al kitap shyǵarý úshin shamamen bir jyl kerek. Odan da kóp ýaqyt alýy múmkin. Óıtkeni kitap sapaly aýdarylýy kerek. Redakııalaýǵa da edáýir ýaqyt qajet.
- Qandaı baspalarmen jumys isteısiz?
- Qazaqstanda jumys isteıtin baspalarym – «Samǵa» baspasy, «Mazmunadama» baspasy, «Atamura» baspasy. Odan keıin «KitapAll» kitap dúkeni men «Qazyna» kitap dúkenimen jumys isteımin. Qazirshe osylardan kitap shyǵaryp jatyrmyn. Ózge elden baspalar óte kóp. Tatarstan, Bashqurtstan, Iakýtııa, Qyrǵyzstan elderindegi baspalarmen tyǵyz jumys isteımin.
- Sizdiń marketıngtik strategııańyzdyń artyqshylyqtary qandaı?
- Meniń jumysymnyń bir ereksheligi – kóp oqylǵan kitaptarmen, suranysqa saı kitaptarmen jumys isteýimde jáne ol bizdiń qazaqtyń qalamgerleriniń eshqandaı basyn aýyrtpaı maǵan kitabyn tapsyrsa, kitabynyń durys aýdarylýyna jaýap berem, kitaptyń sapaly shyǵýyna jaýap beremin. Sondaı-aq kitaptyń tusaýkeserin ótkizýdi de óz moınyma alamyn. Naqty kitapty oqıtyn oqyrmanǵa kitaptyń jetýin qadaǵalaımyn.
- Suhbatyńyzǵa raqmet.
Islam Aden
