Тұрғын үй – қоғамның әлеуметтік тұрақтылығын көрсететін маңызды индикатор. Елде баспанаға қолжетімділікті қамтамасыз етуге арналған мемлекеттік шаралар қарқынды жүзеге асырылып жатыр. "Адырна" тілшісі Қазақстандағы негізгі ипотекалық бағдарламалар, оларды пайдалану жолдары, қазіргі жағдай мен болашақ бағыттарды саралады.
Қазіргі жағдай: ипотека нарығы және мемлекеттік қолдау
Қазақстанда ипотекалық несие нарығы соңғы жылдары өсіп келеді. Мысалы, 2025 жылы ипотекалық бағдарламалар бойынша 11 мыңнан астам несие берілгені хабарланды. Сонымен бірге, базалық мөлшерлеменің артуы мен экономикалық жағдай ипотека алу мүмкіндігін қиындату ықтималдығын туғызып отыр.
Мемлекет тарапынан негізгі бағыттар:
-
7‑20‑25 бағдарламасы – бастапқы жарна 20 %, жылдық мөлшерлеме 7 % және төлем мерзімі 25 жыл.
-
Бақытты Отбасы (2-10-20) және Шаңырақ (5-10-20) сияқты бағдарламалар – көпбалалы отбасыларды қолдау мақсатында.
-
Ұмай – әйелдерге арналған ипотека бағдарламасы.
Тұрғын үй саясатындағы сарапшы Айсара Ізбасар былай дейді:
«Ипотека – тұрғын үй алудың тиімді құралы болып табылады, алайда оның шарттары мен талаптары халық үшін әрдайым айқын емес. Мемлекеттік бағдарламалар арқасында көптеген отбасылар қолжетімді баспананы ала алды, бірақ келешекте талаптар мен қаржы тұрақтылығының маңызы арта түседі.»
Негізгі ипотекалық бағдарламалардың шарттары
7-20-25
-
Жылдық пайыз: 7 % (жылдық тиімді ставка шамамен 7,2 %).
-
Бастапқы жарна: 20 %
-
Несие мерзімі: 25 жыл
-
Түркістан, Алматы, Астана және тағы басқа ірі қалаларда – тұрғын үй құны шегі (мысалы, Алматы мен Астанаға – 25 млн теңге).
-
Қатысу үшін: ҚР азаматы болуы, бұрын меншікке үйі болмауы, тұрақты табыс болуы қажет.
Басқа бағдарламалар
-
Бақытты Отбасы: көпбалалы отбасыларға арналған, бастапқы жарна шамамен 10 %-дан.
-
Ұмай: әйелдерге бағытталған. Мысалы, ең жоғары құны – 30 млн теңгеге дейін, бастапқы жарна 15-50 % аралығында.
-
Орда Аймақ: өңірлерге арналған жаңа бағдарлама, ірі қалалардан тыс жерлер үшін.
Бағдарламалардың тиімділігі және бағалау
Бағдарламалар тұрғын үйге қолжетімділікті арттыруға бағытталған өте маңызды құрал. Мысалы, 7-20-25 бағдарламасы арқылы төмен пайызбен несие алу мүмкіндігі халық үшін үлкен жеңілдік.
Сарапшы Айсара Ізбасар былай дейді:
«Бұл бағдарламалар – жақсы бастама. Алайда олар тек бастапқы нарыққа ғана шоғырланған, және шектеулі көлемде жұмыс істеп келеді. Қаржылық жағдай мен тұрғын үй нарығының динамикасы өзгеріп жатқандықтан, келешекте шарттарды икемді әрі кеңейту қажет. Мысалы, екінші нарыққа қатысуды жеңілдету, бастапқы жарнаны төмендету және табысы төмен отбасыларға басымдық беру маңызды.»
