Биыл Қазақстан халқы Ассамблеясының кезекті ХХІХ сессиясы Тәуелсіздіктің 30 жылдығы қарсаңында өтті. ҚХА жылдар бойы тұрақтылық пен халық игілігі үшін бірлескен жұмыс барысында қандай нәтижеге жетті?
Ассамблея қалай дүниеге келді?
Қазақстан халқы Ассамблеясының дүниеге келуі қиын кезеңге соққан тоқсаныншы жылдарға тура келді. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен 1995 жылы 1 наурызда нақты сипат алды. Бұл консультациялық-кеңесші органның ресми туған күні, оның негізгі міндеті әрі дамуының негізі мемлекеттік ұлттық саясатты жүзеге асыру табылады.
«Қазіргі кездегі жастарға, біз бастаманы қолға алған ХХ ғасырдың 90-жылдарының басында Қазақстанның қандай болғанын елестету қиын. Одақтас 15 республиканың ішінде соңғы орындарды иелендік деп айту, еш маңызсыз болғанымызды білдіреді», - деп Елбасы ҚХА XXII сессиясында еске алған болатын.
Шынында да, азық-түлік жоқтың қасы, таңғы сағат 6-да сүтке кезекке тұру, емханаларда шприцтер дәріханаларда дәрі-дәрмек жетіспей, электр қуатының үзілуі, жылудың болмауы Ассамблеяның алғашқы жылдарындағы Қазақстанның экономикалық жағдайын айқын көрсетеді.
Елде орын алған кедейшілікпен қатар, елдің көп ұлтты болуы мәселесі де болды. Бұрынғы кеңес азаматтарының тарихи отанына кетуі кадр тапшылығын ашып, елдің еңбек және экономикалық әлеуетін әлсіретті.
Елбасы ҚХА -ның XXII сессиясында еске салғандай, Қазақстан бұрынғы кеңестік республикалардағы ұлтаралық қақтығыстардан дұрыс қорытынды жасай алды. Оның айтуынша, әр түрлі елдердің басшылары Қазақстанды панисламизм, пантүркизм, батыс өркениеті идеяларына тартуға тырысты. Бірақ қазақстандықтар ел тағдырын өз қолдарына ала алды.
Тарихқа шолу
Көп ұлтты Қазақстанның қалыптасуына 20 ғасыр уақыт кетті деуге келеді. Столыпин реформасы кезінде қазақ даласына Беларусь, Украина және Ресейден миллионнан астам адам келді. 30-шы жылдардағы ұжымдастыру кезеңінде республикадан жер аударылған 250 мың шаруалар репрессияға ұшырады. 1,2 миллионнан астам адам Қазақстанның өндірістік объектілеріне жер аударылды.
Сталиннің тұсында қазақ даласына тұтас халықтар жер аударылды. 800 мыңнан астам неміс, 18 мың корей, 500 мың кавказ халықтарының өкілдері, 100 мың поляктар елге келді. Олар күзетшілердің мазағына шыдап, түрлі үйлердің суығына тоңып, жолда аштыққа төзіп, туыстары мен балаларынан айырылып, жалаңаш далаға қонды. Қазақ отбасылары оларды аштықтан құтқарды. Елбасы еске түсіргендей, сол жылдары оның отбасы үш баласы бар ерлі-зайыптыларды да қабылдады.
30-40 жылдары республика аумағында 11 лагерь ашылды. Мыңдаған және жүздеген тұтқындар жантүршігерлік өлімнен қайтыс болды. Босатылғандар ел аумағынан кете алды, бірақ көбісі қалды. Ұлы Отан соғысы кезінде республика тағы 300 мыңнан астам эвакуацияланған жандарды қабылдады. Кейін 50-жылдары тың жерлерді игеру басталды, оны игеру үшін Қазақстанға 1,5-нан астам адам келді. Осылайша, ХХ ғасырда әр түрлі себептермен Қазақстанға 5,6 миллионға жуық адам қоныс аударды.
Бір мезгілде байырғы халықтың эмиграция процестері жүрді: 1,3 миллион қазақ отбасы қуғын -сүргіннен құтылу үшін елден кетті, тағы 1,5 миллион адам аштықтан өлді.
«Көріп отырғанымыздай, біздің көп ұлтты саяси жүйе жасанды түрде құрылды. Және бұл біздің жерге өз қалауынша келмеген адамдардың кінәсі емес. Олардың барлығы бүгінде қазақстандық бола алды. Біз барлығын біртұтас елге, біртұтас халыққа біріктіре алдық. Бұл біздің бүгінгі басты артықшылығымыз. Біздің күшіміз осыда», - деді Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев ҚХА -ның XXII сессиясында сөйлеген сөзінде.
Этносаралық келісімнің қазақстандық тәжірибесі
Бүгінде Қазақстан — 150-ден астам этнос пен 40 конфессияның ортақ үйі. Елімізде 471 ұлттық-мәдени бірлестік, 19 республикалық және облыстық газеттер, радио мен телебағдарламалар, 6 ұлттық театр, 100-ден астам этникалық мектептер мен 170 тілдік орталықтар бар. Ұлттық жаңғыру мектептерінде 11 тілді оқытатын 29 кафедра жұмыс істейді. 46 конфессияны білдіретін 4 мыңнан астам діни бірлестіктер, 3 мыңнан астам ғибадат орындары бар.
«Ұлт көп, бірақ бәрімізге жер ортақ. Демек - заңда бекітілген басқалардың құқықтарын құрметтеу және барлығының жан -жақты дамуына кең мүмкіндік жасау - міндет. Кез келген, тіпті ең кіші ұлттық топтың мүдделеріне назар аудару, ұлттық дәстүрлер мен әдет -ғұрыптарды шынайы құрметтеу - әділ халықаралық бейбітшіліктің негізі», - деді Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясының ХХ сессиясында.
Этносаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық тәжірибесі жоғары халықаралық деңгейде танылды. Оны әлемнің көптеген елдерінің саяси және рухани көшбасшылары, қоғам қайраткерлері де атап өтті.
«Қазақстан әр түрлі ұлттардың бейбіт қатар өмір сүруінің үлгісі бола алады.Көпұлттылықты қаңғыбастық деп емес, мейіріміділік пен ақ жүректіліктің ордасы деп білген жөн. Сіздің арқаңызда осы ұлтты құрайтын әр түрлі этникалық, мәдени, діни және кәсіби топтар олардың өміріне әсер ететін шешімдерге қатыса алады. Бұл өте маңызды», - деп түйіндеді 2002 жылы БҰҰ Бас хатшысы Кофи Аннан.
Бүгінде Қазақстан халқы Ассамблеясы тек консультативті-кеңес ғана емес, сонымен қатар қоғамдық келісім кеңестері, аналар кеңесі, достық үйлерінің үлкен ордасы іспетті. ҚХА барлық қазақстандықтармен бірге пандемия кезінде әлеуметтік дағдарыстан шығуға белгілі үлес қосты. Оның нәтижесін ұғу үшін «Біз біргеміз!», «#Бізүйдеміз!» әлеуметтік акцияларын еске түсіру жеткілікті.
Оның идеологиялық шабыттандырушысы, төраға Нұрсұлтан Назарбаевтың күш -жігерінің арқасында Қазақстан халқы Ассамблеясы әрқашан қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандырды.
Естеріңізге сала кетейік, ағымдағы жылдың 28 сәуірінде Елбасы ҚХА-ның ХХІХ сессиясында өзінің өмірлік төрағалық ету құқығынан бас тартқанын және ҚХА төрағасының өкілеттілігін Қазақстан Республикасының қазіргі Президентіне бергенін жариялай отырып, алысты болжайтын прагматикалық саясаткер екенін айқын дәлелдеген еді. Елбасы «бұл шешім Ассамблеяның мүддесіне қызмет ететінін және біздің Президентке ел азаматтарының, біздің қоғамның және біздің мемлекетіміздің болашағы үшін барлық ағымдағы жұмыстар мен жоспарларды бірлесе құруға көмектесетінін» атап өтті.
«Адырна» ұлттық порталы