АҚШ мемлекеттік хатшысы Майк Помпео Америка билігі Шыңжаңда Ислам мемлекетін құру үшін күресіп жатқан «Шығыс Түркістан ислам қозғалысын» террористік ұйымдар тізімінен шығарылғанын ресми түрде мәлімдеді. Мұндай мәлімдеме «бүркіт пен панданың» қарсылығын күшейтетіні сөзсіз, ал ол өз кезегінде Орталық Азия елдеріне теріс әсер етуі мүмкін деп жазады «Адырна» ұлттық порталы «Эхо Казахстана» сайтына сілтеме жасап. Осының аясында Орталық Азия республикалары титандар шайқасына араласқан дұрыс па, әлде шетте қалу керек пен деген сұрақ туындайды.
Ұйғыр радикалдары құрған «Шығыс Түркістанның ислам қозғалысы» Аспан асты елінде бірқатар ірі террористік актілерді дайындау және оны өткізу үстінде тұр. Қытай билігі үшін бұл ұйым бүгінгі таңда ең маңызды қауіпсіздік мәселесі болып табылады. Ия, Пекиннің Шыңжаңды бақылауы күшейтіліп, ұйымның жұмысын қиындатты. Іс жүзінде, ол жауапты болған соңғы шабуыл 2015 жылдың қыркүйегінде, 50 адамның өмірін қиған, Ақсу көмір шахтасының ұйықтап жатқан жұмысшыларын пышақтауы болды.
Алайда, атап өткенімдей, бұл ұйым ҚХР қауіпсіздігі үшін басты қатер болып табылады. Тиісінше, оны террористік ұйымдардан шығару Қытай тарапына ауыр соққы болып табылады. Пекинде, айтпақшы, АҚШ-тың бұл шешіміне жауап қайтарды. Қытайдың Сыртқы істер министрі Ван Вэньбинь американдықтарды лаңкестік топты қорғағауда деп айыптап, Америкадан «өз қателігін түзетуді» талап етті.
АҚШ неліктен ол қозғалысты террористік ұйымдар тізімінен шығаруды ұйғарды? Меніңше, Пекинге қысым көрсету үшін. Иә, американдықтар Орталық Азияда жағдайды тұрақсыздандыру және өңірде өз ықпалын кеңейту мақсатында Ислам фундаменталистерін барлық жерде қолдайды. Бірақ бұл жағдайда тек Қытайға қысым көрсету үшін жасалды.
Қазақстан мен Орталық Азияның басқа елдері үшін алыптар шайқасына араласпау маңызды, өйткені қақтығысып жатқан тараптардың біріне қолдау көрсеткен жағдайда, екінші тарап опасыздық үшін кек алуға тырысуы мүмкін. Қазіргі жағдайда Қазақстан американдық-қытайлық текетірестің теріс әсерінен қалқан бола алатын Еуразиялық одақ елдерімен бірге бейбіт дамуды жалғастыруы керек.
Сұлтанбек АГЕЕВ,
Азаматтық және әскери қақтығыстарды
зерттеу орталығының сарапшысы.
Фото ашық дереккөзден алынды.
