Алматы қаласының Дін істері басқармасы Қазақстан мен араб елдерінің исламы арасында қандай айырмашылықтар бар екенін айтты деп хабарлайды «Адырна» ұлттық порталы informburo.kz сайтына сілтеме жасап. Әр елде дін белгілі бір ұлттық ерекшеліктерді алады.
"Қазақстан жері ежелден өркениеттердің тоғысқан жері болған, – деп атап өтті теолог Елнар Берікбаев. – Қазақстан аумағында ертедегі христиандық діни ағымдардың бірі-буддизмнің, зороастризмнің және несторианизмнің таралуының іздері табылды. Біздің ата-бабаларымыз Тәңірге, Ұмайға табынуды ұстанды, құттың өмірлік күшіне сенді, қайтыс болған ата – бабаларымыз-аруақтарды қастерледі. Исламға дейінгі наным-сенімдер ұлттық мәдениеттің бір бөлігі болғандықтан, олар ислам деп танылды".
Ислам ең толерантты құқық мектебі
Сондықтан, сарапшының айтуынша, мұнда тек ханафи мазхабы исламдағы ең толерантты құқықтық мектеп ретінде тамыр жайған. Сол сияқты ислам Түркияда, Африкада, Балқанда – ұлттық ерекшеліктерді, климатты және өмір салтын ескере отырып таралды. Ислам қай жерде болса да, ол этникалық және азаматтық бірегейліктің бір бөлігі бола отырып, жергілікті ұлттық дәмге ие болды.
Ислам мен дәстүрлер бір-бірін жоққа шығармайды
"Дін мен ұлттық мәдениет міндетті түрде сәйкес келмеуі керек, тек ұлттық дәстүрлер діни догматтарды қорламауы керек және керісінше, – дейді Елнар Берікбаев. "Қазақстанда орныққан исламның басты ерекшелігі-оның жергілікті салт-дәстүрмен және мәдениетпен үйлесімді қарым-қатынасы".
Суретте: Дінтанушы Елнар БЕРІКБАЕВ.
Фанатизм емес, төзімділік
Ғасырлар бойы дала тұрғындарының діни сезімдері дінге төзімділігімен ерекшеленді. Олар діни фанатизмге жат еді. Өзін зайырлы мемлекет деп жариялаған қазіргі Қазақстанда 100-ден астам этнос пен 18 конфессияның өкілдері бейбітшілік пен келісімде өмір сүреді. Одан әрі даму үшін конфессияаралық және ұлтаралық келісімді сақтау маңызды.
Хиджаб-Қазақстан үшін дәстүрлі емес киім
Атап айтқанда, қазақтар хиджаб киюі керек пе деген мәселе бірнеше жылдан бері баспасөзде талқыланып келеді. Алайда мамандардың жауабы: хиджаб ешқашан Қазақстан әйелдері үшін дәстүрлі киім болған емес. Исламның барлық төрт мазхабында әйелдер дененің белгілі бір бөліктерін сыртқы көріністерден жабуы керек делінген. Бірақ қазақ тілінде "хиджаб" деген сөз де жоқ. Дәстүрлі болып табылатын және діни нанымдарға қайшы келмейтін мүлде басқа халық киімі де бар.
Бізге араб елдерінен келетін ақпарат әрқашан сенімді, шынайы бола бермейді. Исламның Қазақстанда тек бейбіт жолмен нығайғанын еске алсақ жеткілікті. Ал оны басқа Шығыс елдеріндегі ахуалы туралы айту мүмкін емес. Қазақтар ханафи мазхабындағы ислам дінін қабылдады (ханафиизмді әлем мұсылмандарының 80% - ға жуығы ұстанады).
Арабтардан айырмашылығы қазақтар мұсылмандық күндердегідей ата – бабаларының рухтарын қастерлеуді жалғастыруда. Рухани байланыс ұрпақтар сабақтастығының үлгісі болды. Ол ешқашан исламның тіректеріне қайшы келмеді.
Шетелдік күмәнді теологиялық оқу орындарында білім алған қазіргі жастар Қазақстанға қайтып келе жатып, бізге жат радикалды ислам элементтерін тықпалай бастады. Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев өз сөзінде "қысқа шалбар мен сақал – бұл біздің тарихымыз емес"деп бірнеше рет айтқан болатын.
Қазір теократиялық мемлекет емес, зайырлы мемлекет болып табылатын Қазақстанда діни догмалар емес, Заң Үстемдігі танылған.
Дін мен мемлекет бір-бірінен бөлек
Қазақтар діни нанымдарға қайшы келмейтін өз дәстүрлерін сақтап қалды. Үлкендерді құрметтеу, "жеті қазына" қағидатын сақтау исламның тіректерін бұзады деп ойлау қате.
Бүгінде біз Қазақстанда исламның дұрыс еместігін, ал араб елдерінде ғана таза екенін жиі естиміз. Алайда, олай емес. Мұсылмандықтың қабылдануы қазақтардың мемлекеттік құрылымына қандай да бір түбегейлі әсер етпеді, дінбасылар елді басқаруға және сот процестеріне араласпай, жай ғана өз тауашасын алды.
Бір қызығы, исламның қабылдануы қазақтардың аспаздық талғамына әсер еткен жоқ. Олар әлі күнге дейін қымыз ішіп, жылқы етін жейді.
Ұлттық бірегейлікті сақтау керек
Жоғарыда айтылғандардан қазақ және араб мәдениеттерінің арасында көптеген айырмашылықтар бар деп қорытынды жасауға болады және біз радикалды ағымдарға берілмей, өзіміздің ұлттық бірегейлігімізді сақтауымыз керек. Қазақтар ұлы Мұхаммед пайғамбарды Алланың соңғы елшісі деп таныды, қазақтар хадистерді мойындады, сонымен бірге олардың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын ұмытпастан, оларды дінге қайшы етпеді. Қазақстанда исламның бірқатар ерекшеліктері бар, бірақ оны ешкім мынау дұрыс деп атай алмайды.
Мақаланы қазақ тіліне аударып,
дайындаған Рауана ДИМАШҚЫЗЫ.
Фото ашық дереккөзден алынды.
