27 сәуірде Дональд Трамп: «Біз өте байыпты тергеу жүргізіп жатырмыз. Біз Қытайға наразымыз. Бұл жағдайға риза емеспіз, өйткені оны бастапқыда тоқтатуға болатын еді, тез тоқтатқанда ол бүкіл әлемге таралмас еді ...» деп мәлімдеме жасады.
АҚШ Қытайға коронавирустың келтірген шығыны үшін 130 миллиард еуро төлеткен Германия сияқты әрекет ете ме деген журналистің сұрағына Трамп: «Бізде бұған қарағанда әлдеқайда жеңіл жолдары бар. Біз Германияға қарағанда өте үлкен, өте көп ақша туралы әңгіме қозғайтын боламыз» деп жауап берді.
Германия үкіметі мұндай ультиматум қоймағанын және өтемақы туралы нұсқаны Bild тілшілері шығарғанын жазғанымен, БАҚ Трамптың сөздерін талдай бастады. Кейбір нұсқалар бойынша АҚШ-тың Қытай алдындағы қарызын жою мүмкіндігі талқылануда. АҚШ-тың кейбір штаттарында ұжымдық сотқа беру процестері басталып та кетті.
Мемлекеттік хатшы Майк Помпео 29 сәуірдегі баспасөз мәлімдемесінде Қытай сыртқы істер министрлігі мен түрлі қытай ақпарат құралдары коронавирус туралы жалған ақпарат таратып жатқанын айтып, «бұл вирус Қытайдан бірінші рет шығып тұрған жоқ» дегенді баса айтты.
Пентагон құрғақ сөзбен қорқытып қана қоймай, «кеме қатынасы еркіндігін қамтамасыз ету» деген сылтаумен Оңтүстік Қытай теңізіне әскери кемелерді жіберді. 28 сәуірде USS Barry зымыран ұшағы Парасель аралдарына жақындады (қытайша Сиша цюньдао). Келесі күні USS Bunker Hill зымыран крейсері Спратли аралдарына (Наньша) бет алды. Қытай ескерту жасаумен шектеліп, АҚШ әскери күштерін аймақты тастап кетуді сұрады.
«Қытай вирусы» туралы аңызды таратқан АҚШ Пекинді өзінің ережелері бойынша ойнауға мәжбүрлеуге үміттенеді.
АҚШ президентінің ұлттық қауіпсіздік мәселелері жөніндегі кеңесшісі, генерал Герберт Макмастердің 2017-2018 жж. мәлімдемелері симптоматикалық болып табылады. «The Atlantic» газетінің мамыр айындағы санында ол Қытайға қатысты көлемді саяси мақала жариялады. МакМастер: «Қытайға қауіп төнді, өйткені оның басшылары демократиялық басқаруға және еркін нарықтық экономикаға балама ретінде жабық, авторитарлық модельді алға тартады. Қытай Коммунистік партиясы адамның еркіндігін шектейтін және авторитарлық бақылауды кеңейтетін ішкі жүйені нығайтып қана қоймайды, сонымен бірге оны экспорттамақшы. Олар әлемді қол астында ұстау үшін жаңа ережелер мен жаңа халықаралық тәртіпті әзірлейді және басқарады ... Әскери-экономикалық стратегиялардың интеграцияланған сипаты Қытай тарапынан Америка Құрама Штаттары мен басқа да еркін және ашық қоғамдар үшін ол аса қауіпті. Қытай коммунистік партиясының мақсаттары американдық мұраттар мен америкалық мүдделерiне қарсы бағытталған" деп жазған болатын.
Қытайдың үш стратегиялық жоспары (Қытайда жасалған 2025, Белдеу және Жол және Азаматтық-әскери бірігу), бір-бірімен тығыз байланысты деп жазады МакМастер.
Бірінші жоспар Қытайдың ғылым мен техникада толық тәуелсіздікке қол жеткізуге бағытталған; екіншісі - Үнді-Тынық мұхиты аймағының инфрақұрылымының инвестицияларымен байланысты; Үшінші жоспар жаһандық барлау желісін құруға және кибершабуылдар жасауға бағытталған.
«Қытайдың агрессивті саясатының қатерін төмендетудің кез-келген стратегиясы АҚШ пен басқа да сыртқы күштердің Қытайдың ішкі эволюциясына қаншалықты әсер ететінін нақты бағалауға негізделуі керек ... Бізде әскери күш пен сауда саясатынан басқа да маңызды құралдар бар». деген еді.
Мұндай құралдар үшін президент Трамптың бұрынғы ұлттық қауіпсіздік жөніндегі кеңесшісі либералды идеяларды, ашық қоғамдағы толеранттылықты және елді тастап кеткен қытай диссиденттерін қамтиды.
Сонымен қатар, МакМастер Қытайдағы адам құқығын бұзумен айналысатын кез-келген қытайлық компанияларға қатысты қатаң шаралар қолдануға, Қытайдың арнайы қызметтері мен ықпал ету агенттерінен қорғануға, барлық қытай диссиденттерін тартуға және елден көбірек жастардың кетуіне ықпал етуге, осы жастарды либерализм рухында тәрбиелеуге шақырады.
Геосаясат туралы бірқатар кітаптардың танымал авторы және федералды прокурор Фрэнсис Семпа МакМастердің ұсынысын 1947 жылғы Джордж Кеннанның «ұзақ телеграммасымен» салыстырды, онда бұл дипломат Кеңес Одағының кеңеюін қамтыған «үлкен стратегияны» ұсынды. Сонымен бірге Семпа МакМастердің ұсыныстарын «жұмсақ» деп атайды және «Еуразия құрлығындағы негізгі күш орталықтарына қарсыласу күштерін бақылауды орнатуға жол бермеу» мақсатымен «Үнді-Тынық мұхиты аймағындағы Қытай тарихы мен географиясын түсінуге негізделген қатаң және қырағы ұстау саясатымен» қарсы болуды ұсынады.
АҚШ-тың қазіргі әкімшілігі шығыс жарты шардағы дәстүрлі серіктестерін - Оңтүстік Корея, Үндістан, Тайвань, сондай-ақ АСЕАН елдерін тарта отырып, Қытайға қарсы стратегияны жүзеге асыруға көп көңіл бөледі деп күтілуде. Вашингтон бұрынғы Кеңес Одағы елдеріне назар аударуды жалғастырады. Ал, Еуропада Америка Құрама Штаттары Қытайдың экономикалық ықпалының кеңеюіне қарсы одақтастардың қолдауына ие болуға тырысады.
Оңғар Қабден,
"Адырна" ұлттық порталы
