Жалған ақпарат — бұл шындыққа сәйкес келмейтін немесе арандатушылық мақсатта бұрмаланған мәліметтер. Мұндай ақпарат әдетте қасақана таратылады және адамның сеніміне немесе қоғамдық пікірге әсер ету үшін қолданылуы мүмкін. Бүгінде ақпараттың бұл түрі адамды адастыру, қоғамдық пікірді қалыптастыру немесе белгілі бір мүддені қолдау мақсатында таратылады. Сондықтан, оны анықтап, тексеру маңызды.
Жалған ақпараттың зияны орасан зор. Ендеше, оларды қарастырып көрелік. Біріншіден, жалған ақпараттың көп таралуы қоғамдағы сенімділік деңгейін төмендетеді. Адамдар ақпаратқа сенбейтін болады, нәтижесінде жалған ақпарат пен шындықты ажырату қиынға түседі. Келесі мәселе — қоғамдық дүрбелең және паника. Жалған ақпарат көбіне адамды қорқытып, дүрбелең тудыруы мүмкін. Бұл, әсіресе, табиғи апаттар, эпидемиялар немесе саяси жағдайлар туралы жалған мәліметтер тарағанда байқалады. Қате ақпараттар саяси мақсатта да пайдаланылады, қоғамды бөлшектеп, белгілі бір партия немесе үкіметтің пайдасына әрекет ету үшін қолданылуы мүмкін. Бұл қоғамның бірігуіне, демократиялық процестерге теріс әсер етеді. Одан бөлек, жалған медициналық ақпарат, мысалы, вакцинацияға қатысты жалған мәліметтер, қоғамда денсаулық мәселелеріне кері әсер етуі мүмкін. Бұл адамдардың дұрыс шешім қабылдауына кедергі келтіреді.
Жалған ақпараттың таралуы қоғамды тұрақсыздандыру сынды көптеген қиындыққа алып келуі мүмкін, сондықтан оған қарсы күрес жұмыстарын жүргізу өте маңызды. Мамандар бұндай ақпаратпен күрестің бірнеше тәсілін көрсетеді.
1. Дереккөзді тексеру: Ақпараттың қайдан шыққанын тексеріңіз. Сенімді және белгілі ақпарат көздерінен келген деректерге ғана сену маңызды.
2. Көп дереккөзден тексеру: Бірнеше дереккөзден ақпаратты салыстыру арқылы оның дұрыстығын тексеріңіз. Егер көптеген сенімді дереккөздер бірдей ақпарат берсе, бұл оның шындыққа жақын екенін білдіреді.
3. Фактілерді тексеру: Жалған ақпарат көбіне эмоцияларға немесе абстрактілі тұжырымдарға негізделеді. Деректер мен фактілерге назар аудару, оларды нақты әрі дәл тексеру қажет.
4. Критикалық ойлау: Ақпаратты қабылдамас бұрын, оның дұрыстығын бағалаңыз. Өте күмәнді немесе шектен тыс көрінетін мәліметтерге күмәндануға тырысыңыз.
5. Технологиялық құралдар пайдалану: Интернетте фактілерді тексеретін арнайы қызметтер мен сайттар бар (мысалы, Snopes, FactCheck.org). Оларды пайдалану арқылы ақпараттың дұрыстығын тексеруге болады.
6. Әлеуметтік медианы сауатты пайдалану: Әлеуметтік желілерде ақпарат таратқанда, оның сенімділігі мен нақтылығын тексеріп, шындыққа жанаспайтын мәліметтерді таратпауға тырысыңыз.
7. Білім мен ақпаратқа қолжетімділік: Жалған ақпаратқа қарсы тұру үшін өзіңізді біліммен қамтамасыз етіңіз. Ақпаратты терең зерттеу және саналы түрде таңдау жасау – ақпараттың шындыққа жақын болуына көмектеседі.
