Қырғызстан президенті Садыр Жапаров Орталық Азияның басқа посткеңестік республикаларына өзара визасыз режим енгізу процесін бастау және шенген визасына ұқсас аймақтық виза енгізуді ұсынды, оның иегерлері барлық бес елде еркін саяхаттай алатын болады. Бұл бастаманы саясаткер Facebook парақшасында жариялады, деп хабарлайды “Адырна” ұлттық порталы.
Жапаровтың Орталық Азия үшін ортақ кіру құжаттары туралы идеясы Қырғызстан мен Тәжікстан арасындағы шекаралық мәселесі түпкілікті шешілгеннен кейін пайда болды. Мемлекет басшысының айтуынша, бұл мәселе 1924 жылдан бері, яғни 100 жылдан астам уақыт бойы ашық болып келген.
Шекара туралы келісімді Тәжікстан президенті Эмомали Рахмономен қол қоюды саясаткер тек екі ел үшін ғана емес, бүкіл аймақ үшін маңызды оқиға ретінде сипаттады.
«Осы сәттен бастап Орталық Азияда мәңгілік бейбітшілік орнады», — деп қорытындылады Жапаров.
Дегенмен, Қырғызстан президентінің айтуынша, Тәжікстанға берілген кейбір елді мекендердің тұрғындарына қоныс аудару қажет болады, сондай-ақ көршілес елдің азаматтарына да дәл сондай жағдайлар туындауы мүмкін. Бірақ бұл шара шекараның біркелкі сызық бойынша өтуі үшін қажет, әйтпесе оны әскери қызметкерлердің бақылауы қиын болады. Ал жаңа қарулы қақтығыстардың туындауына жол беруге болмайды, өйткені 30 жыл ішінде екі жақтан да қақтығыстар салдарынан мыңдаған азаматтар қаза тапты, деді президент.
Ол қоныс аударған тұрғындарға мемлекет тарапынан назар аударылып, қазіргі заманғы үйлермен қамтамасыз етілетіндігін, оларда жағдайдың бұрынғы тұрғын үйден жақсы болатынын сендірді.
Сонымен қатар, Қырғызстан басшысы Қазақстан, Тәжікстан, Түркіменстан және Өзбекстан басшылығына өзара визасыз режим енгізуді ұсынды.
«Ал басқа елдердің азаматтары үшін барлық аймақ бойынша еркін қозғалуға мүмкіндік беретін біртұтас виза енгізу қажет, ол шенген визасына ұқсас болуы тиіс», — деп жазды Жапаров.
Айта кетейік, Орталық Азияның көптеген посткеңестік республикалары арасында азаматтар өзара визасыз жүруге рұқсат беретін режим бар. Дегенмен, кей жағдайларда белгілі бір шектеулер кездеседі. Мысалы, қазақстандықтар мен тәжікстандықтар Қырғызстанда шектеусіз уақыт бойы бола алады, ал өзбекстандықтар 60 күн визасыз болғаннан кейін көші-қон органдарында тіркелуі қажет, сондай-ақ қырғызстандықтар да Өзбекстан аумағында осындай жағдайда тіркелуі керек.
Түркіменстан азаматтары дипломатиялық немесе қызметтік паспорттары болған жағдайда ғана аймақтағы басқа елдерге визасыз бара алады. Шекаралас аймақтардың тұрғындары үшін ерекше жағдайлар бар, бірақ олар әдетте басқа елдің көршілес аудандарына қысқа сапарлар үшін «визасыз» жол жүруге мүмкіндік береді.
Еске салайық, туристер үшін ортақ аймақтық виза жасау идеясы 2018 жылы алғаш рет айтылған болатын. Қазақстанның сол кездегі президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың қызы Дариға осы ұсынысты айтқан еді. Ол құжаттың Азияның «шенгені» болуы тиіс екенін нақтылаған.
2018 жылдың желтоқсанында Қазақстан мен Өзбекстан 2019 жылдың басында «Жібек жолы» (Silk visa) атты ортақ визаны енгізуді жоспарлап отырғаны туралы хабарланған болатын. Сондай-ақ, бұл идея көршілерді — Қырғызстан мен Тәжікстанды қызықтырғаны айтылған. Бірақ жоба жүзеге асырылмады.
