Моңғолияда белгілі тұлғаларды мүсінін соғудағы ерекшелік қандай? Таяуда ғана қолынан шыққан туындысының бірі ұлттық музейге қойылған мүсіншінің пікірі.
Моңғолиядағы Шыңғыс хан ұлттық музейінің 9 қабатына хан ордасы ашылып, оның аумағына 7 метрлік алтынмен қапталған Шыңғыс ханның алтын мүсіні, ақ туы және мемлекеттік хасбу мөрі орнатылды. Көпті таңқалдырған мүсін несімен ерекше? Авторы кім?
Мүсін Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, монументалды өнердің көрнекті өкілі Лувсангиин Болдтың тұжырымдамасына сәйкес жасалған. Сондай-ақ, ол – Мемлекеттік сарайдағы Шыңғыс хан мүсінінің де авторы.
Мүсіншінің айтуынша, Шыңғыс ханның мүсіні тек мүсін соғушының сезімдеріне негізделіп жасалмауы керек, ол тарихи деректерге негізделуі тиіс. Сондықтан бұл жұмысты атқаруға Ғылым академиясы, Мәдениет министрлігі, Монғол мемлекеттік университеті мен Монғолияның Орталық банкінің ғалымдарынан құралған жұмыс тобы көмектесті.
"Олардың кеңесінің арқасында біздің эскизіміз бастапқы идеядан әлдеқайда асып, қазіргі көрініске ие болды… Мүсіннің негізгі идеясы Шыңғыс ханның түпнұсқа мөріне негізделген. Аспан, Жер және ортасында Шыңғыс хан. Мен Шыңғыс ханның туграсын осылай елестетемін және түсінемін", - деп атап өтті ол.
Мүсіншінің айтуынша, Мемлекеттік сарайдағы Шыңғыс хан ескерткіші - бұл барлық хандардың ханы болған кездегі Шыңғыс хан. Мемлекеттік сарай алдындағы Шыңғыс ханның мүсіні тыныштықты бейнелейді. Оның қасында оның немерелері мен шөберелері, сонымен қатар оның қолбасшылары бар.
Айта кетейік, тугра немесе тогра - билеушінің (султан, халиф, хан) жеке белгісі, онда оның есімі мен титулы жазылады.
“Алтынмен қапталған осы мүсінді жасау кезінде мен Шыңғыс ханның Жоғарғы Моңғол империясын құрған кезеңіндегі жас, күшті және амбициялы бейнесін жасауды көздедім. Бұл туралы ең айқын дәлел - оның қолында алтын мөрдің болуы. Мұнда Шыңғыс ханның жас кезі бейнеленген. Ақ киіз – оның өмір жолы. Оның келбетіне келетін болсақ, ежелгі шежірелерде Шыңғыс ханның өте ұзын бойлы және ерекше жарқын жүзді болғаны жазылған, сондықтан оны күн сияқты жарқыраған бейнелеуден басқа таңдау болмады”, - дейді мүсінші.
Айта кетсек, Моңғолияның қазіргі мемлекетінің негізін қалаған Шыңғыс ханның даңқын және мемлекеттік мұрагерлікті дамытуды, оның есімін мәңгілікке қалдыру мақсатында 2005 жылғы 22 маусымдағы №136 үкімет қаулысымен "Шыңғыс ханның мемориалдық кешені мен қасиетті ескерткішін" құру туралы шешім қабылданған.
Үлкен монументалды кешенде Шыңғыс хан, Үгедей хан, Құбылай хан және Шығыс мыңдықтар қолбасшысы Мұқұлай мен Батыс мыңдықтар қолбасшысы Боорчи сияқты ұлы моңғол хандарының мүсіндері қойылған. Сондай-ақ екі әйнек галереясы бар, олар Моңғолия аумағында VII ғасырдан XIV ғасырға дейінгі этникалық және мәдени бөлінісін, сонымен қатар Ұлы Моңғол империясының тарихын бейнелейді.
Кешеннің бас архитекторлары - М.Цэлмэг, ал мүсіндерінің авторы және жасаушысы - Л.Болд.
