Баланың ұялы телефонға тәуелділігі. Мәселе мен себептер

596
Adyrna.kz Telegram
Фото: egemen.kz
Фото: egemen.kz

Қазіргі уақытта ұялы телефонның балалар мен жасөспірімдер өміріндегі рөлі айтарлықтай өсті. Ұялы телефон тек байланыс құралы ғана емес, сонымен қатар ақпарат алу, ойын ойнау, әлеуметтік желілерде уақыт өткізу және түрлі онлайн қызметтерді пайдалану үшін маңызды платформаға айналды. Бірақ ұялы телефонды жиі қолдану балалардың психикалық және физикалық денсаулығына теріс әсер етуі мүмкін. Осыған байланысты ұялы телефонға тәуелділік мәселесі ерекше өзекті болып отыр.

Ұялы телефонға тәуелділік — бұл баланың ұялы телефонды тым көп және ұзақ уақыт бойы қолдануы. Мұндай жағдай баланың өміріне және күнделікті іс-әрекеттеріне кедергі келтіруі мүмкін. Тәуелділік баланың оқу процесіне, әлеуметтік қарым-қатынастарына, физикалық белсенділігіне және жалпы психоэмоционалдық жағдайына теріс әсер етеді.

Балалардың ұялы телефонға тәуелділігі бойынша статистика

  • Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) деректері бойынша, әлемде балалар мен жасөспірімдердің орташа күнделікті экран алдында өткізу уақыты соңғы жылдары айтарлықтай өскен. 2019 жылы 5-18 жас аралығындағы балалардың 80%-ы күн сайын кемінде 2 сағат бойы ұялы телефонды қолданады.
  • Қазақстанда да бұл мәселе күн санап өсіп келеді. 2023 жылғы зерттеулер бойынша, елімізде 6 жастан 17 жасқа дейінгі балалардың 70%-ы ұялы телефонды күнделікті қолданады. 10-12 жастағы балалардың 50%-дан астамы ұялы телефонмен 3 сағаттан көп уақыт өткізеді. Бұл көрсеткіш жасөспірімдер арасында әлеуметтік желілер мен онлайн ойындарға деген қызығушылықтың артқанын көрсетеді.

Ұялы телефонға тәуелділіктің себептері

  1. Ақпараттық технологиялардың қолжетімділігі Қазіргі заманғы балалар мен жасөспірімдер үшін ұялы телефондар мен интернетке қолжетімділік өте жеңіл. Олардың басым бөлігі смартфонды ерте жастан бастап қолдана бастайды, ал жаңа технологиялар оларды өзіне тартады.
  2. Әлеуметтік желілер мен ойындардың тартымдылығы Әлеуметтік желілер мен мобильді ойындар балалардың бос уақытын қызықты өткізетін құралдарға айналды. Ұялы телефонда балалар өз достарымен байланысып, ойын ойнап, жаңа ақпараттар ала алады. Мұндай әрекеттер балаларға психологиялық тұрғыдан қуаныш сыйлап, олар ұялы телефонды қайта-қайта қолдануға тырысады.
  3. Қоғамдық факторлар Балалардың ұялы телефонға тәуелділігінің бір себебі ата-аналардың жұмысбастылығы мен балалардың бос уақытты өз бетімен өткізуі болуы мүмкін. Әлеуметтік желілер мен онлайн ойындар балалардың уақытын алуы, оларға әлеуметтік дағдылар мен өзара әрекеттесу дағдыларын дамытуға мүмкіндік бермейді.
  4. Баланың дамуына әсер ететін факторлар Ұялы телефонды ұзақ қолдану бала психикасына теріс әсер етуі мүмкін. Мысалы, ұйқының бұзылуы, зейін қоюдың төмендеуі және көңіл-күйдің өзгеруі сияқты мәселелер жиі кездеседі.

Балаларға ұялы телефонның әсері

  1. Физикалық денсаулыққа әсері Ұялы телефонды ұзақ уақыт қолдану көздің шаршауына, бас ауруына, мойын мен арқа бұлшықеттерінің ауырсынуына әкелуі мүмкін. Экранға ұзақ қарау балаларда көздің көру қабілетінің төмендеуіне ықпал етеді. Сонымен қатар, ұялы телефонды қолдану балаларды физикалық белсенділіктен айырады, бұл артық салмақтың пайда болуына алып келуі мүмкін.
  2. Психоэмоционалдық әсері Әлеуметтік желілерде уақыт өткізетін балаларда өзін-өзі бағалаудың төмендеуі және депрессиялық жағдайлар пайда болуы мүмкін. Олар өздерін басқалармен салыстырып, күйзеліс пен көңілсіздікке ұшырауы ықтимал. Сонымен қатар, ұзақ уақыт экранымен жұмыс жасау балаларда ұйқының бұзылуына және жалпы эмоционалдық әлсіздікке себеп болуы мүмкін.
  3. Оқу үлгерімінің төмендеуі Балалар ұялы телефонды оқу және басқа маңызды іс-шаралармен қатар қолданған кезде, олардың оқу үлгерімі төмендеуі мүмкін. Бұл негізінен балалардың зейін қою қабілетінің нашарлауына байланысты. Әсіресе, ұялы телефонды түнде қолдану ұйқының тапшылығына және концентрацияның төмендеуіне әкеледі.

Баланың ұялы телефонға тәуелділігін қалай болдырмауға болады?

  1. Уақытты шектеу Баланың ұялы телефонды қанша уақыт қолданатынын бақылау өте маңызды. Күнделікті экран алдында өткізілетін уақытты шектеу және оны тек қажетті жағдайларда қолдануға дағдыландыру қажет. Көбіне балаларға 1-2 сағаттан артық ұялы телефонды қолдануға рұқсат берілмейді.
  2. Баланың назарын басқа қызығушылықтарға аудару Ұялы телефонды пайдалануды азайту үшін баланың қызығушылығын басқа пайдалы іс-шараларға аудару керек. Спорт, шығармашылық жұмыстар, кітап оқу және басқа да хоббилер баланың интеллектуалды және физикалық дамуына жақсы әсер етеді.
  3. Үлгі болу Балалар ата-аналарының әрекеттерін қайталайды. Егер ата-ана үнемі ұялы телефонды қолданса, бала да сол тәрізді әдетті қабылдайды. Сондықтан ата-аналар өздеріне де уақыт шектеуін енгізіп, балаларына жақсы үлгі көрсетуі керек.
  4. Техникалық шешімдер Қазіргі уақытта балалардың экранда өткізетін уақытын бақылап, шектеуге мүмкіндік беретін арнайы қосымшалар мен құрылғылар бар. Бұл қосымшалар ата-аналарға балалардың смартфондарын қанша уақыт пайдаланатынын және қандай контенттерді көретінін бақылауға мүмкіндік береді.

Ұялы телефонға тәуелділік — бұл қазіргі қоғамның өзекті мәселелерінің бірі. Балалардың ұялы телефонды тым көп қолдануы олардың денсаулығына, оқу үлгеріміне және психоэмоционалдық жағдайына теріс әсер етуі мүмкін. Сондықтан ата-аналар мен қоғам ұялы телефонға тәуелділіктің алдын алу шараларын қабылдап, балаларға қажетті бақылау мен қолдау көрсетуі керек. Ұялы телефонды тек пайдалы мақсатта қолдануды дағдыландыру және баланың қызығушылықтарын дамыту осы мәселенің шешіміне көмектеседі.

Пікірлер