الماتى – قازاقستاننىڭ رۋحاني جانە مادەني ءومىرىنىڭ التىن بەسىگى. بۇل قالا تەك سۇلۋ تابيعاتىمەن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار مادەنيەتى مەن سپورتتاعى جەتىستىكتەرىمەن دە تانىمال. الماتىنىڭ كەز كەلگەن كوشەسى تاريح پەن قازىرگى زاماننىڭ ۇيلەسىمىن كورسەتەدى. مۇندا سپورت، ونەر جانە ءبىلىم ءبىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستى، قالا تۇرعىندارىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتىنىڭ ماڭىزدى بولىگىن قۇرايدى. الماتىنىڭ سپورتتىق جانە مادەني الەۋەتى ونى ەلدىڭ كوشباسشى قالاسىنا اينالدىردى.
سوندىقتان، الماتىنىڭ سپورت پەن مادەنيەتتى دامىتۋداعى ءرولى، ونىڭ تاريحى مەن قازىرگى جاعدايى، وسى سالاداعى مەملەكەتتىك باعدارلامالار مەن جەكە باستامالار جايلى ءسوز قوزعاۋ ماڭىزدى. قالانىڭ ءوسىپ-وركەندەۋى مەن تۇرعىنداردىڭ سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋداعى ۇلەسى، سپورتتىق ينفراقۇرىلىم مەن مادەني جوبالاردىڭ دامۋى الماتىنى تەك قازاقستاندىقتار ءۇشىن عانا ەمەس، حالىقارالىق ارەنادا دا تانىمال ەتەدى.
الماتىدا سپورتتىق ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋى مەملەكەتتىك قولداۋمەن قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر. سوڭعى جىلدارى قالادا كوپتەگەن سپورت نىساندارى جاڭارتىلىپ، جاڭا سپورتتىق كەشەندەر سالىندى. 2011 جىلعى قىسقى ازيا ويىندارى جانە 2017 جىلعى ۋنيۆەرسيادا الماتىدا حالىقارالىق دەڭگەيدەگى سپورت نىساندارىنىڭ سالىنۋىنا تۇرتكى بولدى، ولاردىڭ قاتارىندا مەدەۋ مۇز ايدىنى مەن شىمبۇلاق تاۋ-شاڭعى كۋرورتى ەرەكشە ورىن الادى. سونىمەن قاتار، قالاداعى فيتنەس-كلۋبتار، سپورت زالدارى، باسسەيندەر مەن جۇگىرۋ جولدارىنا تۇرعىندار مەن قوناقتار دا ءجيى قاتىسادى. بۇل ينفراقۇرىلىم الماتىنى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋ ءۇشىن قولايلى قالاعا اينالدىردى.
الماتى قالاسىندا ءتۇرلى مادەني ءىس-شارالار ءجيى ۇيىمداستىرىلادى. مىسالى، ءار جىلى وتەتىن الماتى كۇنى مەرەكەسىندە قالا كوشەلەرىندە كونتسەرتتەر، كورمەلەر، فەستيۆالدەر جانە كىتاپ جارمەڭكەلەرى وتەدى. 2024 جىلى قالاداعى مادەني شارالاردان تۇسكەن كىرىس 71 ميلليارد تەڭگەدەن استى، بۇل الماتىنىڭ مادەني ءومىرىنىڭ قارقىندى دامىپ جاتقانىن كورسەتەدى. سونىمەن قاتار، قالانىڭ كىتاپ مادەنيەتىن دامىتۋدا كىتاپ Fest ۇلكەن ۇلەس قوسىپ كەلەدى، بۇل جارمەڭكە كىتاپ سۇيەر قاۋىمدى بىرىكتىرەتىن جانە قازاقستاندىق ادەبيەتتى ناسيحاتتايتىن ماڭىزدى وقيعاعا اينالدى.
الماتى قالاسىنىڭ مادەنيەت سالاسىندا، اسىرەسە تەاترلار مەن كينوتەاترلارعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتىڭ ارتۋى نازار اۋدارارلىق جاعداي.
سوڭعى جىلدارى، اسىرەسە پاندەميادان كەيىن، تۇرعىنداردىڭ مادەني ءىس-شارالارعا قاتىسۋ بەلسەندىلىگى ەداۋىر ءوستى. الماتىدا 20-دان استام تەاتر، سونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك، جەكەمەنشىك جانە ەكسپەريمەنتالدى تەاترلار بار. ولاردىڭ قاتارىندا م. اۋەزوۆ اتىنداعى تەاترى، عابيت مۇسىرەپوۆ اتىنداعى تەاتر، وپەرا جانە بالەت تەاترى سىندى ايگىلى تەاترلار ورنالاسقان.
2022 جىلى الماتىدا تەاترلار 300-دەن استام قويىلىم ۇسىندى، ولاردى 150 مىڭنان استام كورەرمەن تاماشالادى. بۇل ستاتيستيكا مادەنيەتكە دەگەن قىزىعۋشىلىقتىڭ ارتۋىن كورسەتەدى. قالانىڭ تۇرعىندارى مەن قوناقتارى تەاترلارعا قاتىسۋ ارقىلى تەك ونەردىڭ ءبىر ءتۇرىن تاماشالاۋمەن عانا شەكتەلمەي، سونىمەن قاتار رۋحاني ازىق الادى.
كينوتەاترلار سالاسىندا دا جاعداي وزگەشە ەمەس. الماتىدا 30-عا جۋىق كينوتەاتر جۇمىس ىستەيدى، ولاردىڭ ءبىرى - “Kinopark” جەلىسى. 2023 جىلدىڭ باسىندا الماتىداعى كينوتەاترلار 3 ميلليوننان استام كورەرمەندى قابىلداعانى تۋرالى دەرەكتەر بار، بۇل كورسەتكىش وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 15% ءوسۋدى كورسەتەدى. “كينو-2023” باعدارلاماسى اياسىندا قالادا ۇيىمداستىرىلعان كينوفەستيۆالدەر مەن مادەني شارالار كورەرمەندەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتۋدە.
سونىمەن قاتار، قالا تۇرعىندارىنىڭ مادەنيەتكە قىزىعۋشىلىعى مەن بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى مەن شەبەرلىك سىنىپتارى ۇيىمداستىرىلۋدا. مىسالى، تەاترالدى ونەر مەن كينو وندىرىسىنە قاتىستى كۋرستار جاستاردى ونەر سالاسىندا دامىتۋعا كومەكتەسەدى.
وسىلايشا، الماتى قالاسىندا مادەنيەت سالاسى مەن ونەرگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتىڭ ارتۋى، قالا تۇرعىندارىنىڭ رۋحاني بايلىعىن ارتتىرىپ، ونەردىڭ دامۋىنا اسەر ەتىپ وتىر. مادەنيەت پەن ونەردى دامىتۋ ءۇشىن الداعى ۋاقىتتا دا تۇراقتى قولداۋ مەن جاڭا جوبالاردى ىسكە اسىرۋ قاجەت.
تۋريزم جانە قالانىڭ تارتىمدىلىعى: الماتىنىڭ تۋريستىك سەكتورى دا دامۋ ۇستىندە، وتكەن جىلى تۋريزمنەن تۇسكەن كىرىس 106 ميلليارد تەڭگەگە جەتىپ، بۇل سالاداعى ينۆەستيتسيالار كولەمى 47%-عا ءوستى. قالاعا جىل سايىن قازاقستاننىڭ ءار ايماعىنان جانە شەت ەلدەردەن تۋريستەر كەلۋدە. تۋريستەردى تارتۋ ماقساتىندا الماتى اكىمدىگى قالانىڭ سەرۆيس سالاسىن دامىتۋعا، تۋريزم قىزمەتكەرلەرىن اعىلشىن تىلىنە وقىتۋعا باسا نازار اۋدارىپ جاتىر. شەتەلدىك قوناقتاردى الماتىنىڭ تابيعي جانە مادەني كورنەكىلىكتەرى، ونىڭ ىشىندە ىلە الاتاۋىنىڭ تاۋلارى مەن تاۋ شاڭعى كۋرورتتارى، قالانىڭ تاريحي جانە مادەني ەسكەرتكىشتەرى قىزىقتىرادى.
جالپى العاندا، الماتى قالاسىنىڭ سپورت جانە مادەنيەت سالالارىنداعى جەتىستىكتەرى ونىڭ تۇرعىندارى مەن قوناقتارىنا ساپالى دەمالىس ۇسىنا وتىرىپ، قالانى ەلىمىزدىڭ ەڭ ماڭىزدى مادەني-سپورتتىق ورتالىعىنا اينالدىردى. قالانىڭ بولاشاق دامۋ جوسپارلارى الماتىنىڭ بۇل باعىتتاردا ءالى دە جوعارى دەڭگەيلەرگە جەتۋىن ماقسات ەتىپ وتىر.
