XXI ғасырдың жаһандық экономикасы ресурстарға емес, технология мен инновацияға сүйенетін жаңа даму кезеңіне аяқ басты. Қазақстан үшін де бұл үрдіс өзекті: елдің экономикалық қауіпсіздігі мен тұрақтылығы, ең алдымен, шикізаттық емес сектордың қаншалықты дамығанына байланысты. Осы тұрғыдан алғанда, жаңа өнеркәсіптік саясат – экономикалық модельді түбегейлі жаңғыртудың басты құралына айналып отыр. "Адырна" тілшісі аталмыш тақырыпты зерттеп көрді.
Жаңа өнеркәсіптік саясаттың мәні мен бағыттары
Қазақстан Үкіметі қабылдаған 2023–2029 жылдарға арналған жаңа өнеркәсіптік саясат тұжырымдамасы ел экономикасын әртараптандыруды және өңдеу секторын күшейтуді мақсат етеді. Оның негізгі бағыттары мыналар:
-
Шикізаттық емес экспортты ұлғайту;
-
Өңдеу өнеркәсібін цифрландыру және автоматтандыру;
-
Инновациялық өндірістер мен жоғары қосылған құнды өнім шығару;
-
«Жасыл» технологияларды енгізу және экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету.
Бұл саясат бұрынғы индустриялық-инновациялық бағдарламалардан өзгеше: ол тек өндірісті дамытуды емес, бүкіл экономикалық экожүйені қалыптастыруды көздейді. Яғни өндіріс, ғылым, қаржы және кадрлық саясат біртұтас тізбек ретінде қарастырылады.
Өңдеу өнеркәсібі неліктен экономиканың тірегі?
Қазіргі таңда Қазақстанның ЖІӨ құрылымында өңдеу өнеркәсібінің үлесі шамамен 13–14% шамасында. Бұл көрсеткішті кемінде 20%-ға дейін жеткізу — Үкіметтің алдағы жылдарға қойған нақты мақсаты.
Машина жасау, химия, фармацевтика, металл өңдеу және тамақ өнеркәсібі — өңдеу секторының негізгі бағыттары болып саналады.
Мысалы, соңғы жылдары елімізде отандық автокөлік құрастыру, батарея өндірісі, құрылыс материалдары өндірісі және агроөңдеу салалары айтарлықтай қарқын алды.
Сарапшы пікірі: "Жоғары қосылған құн салығын әкелетін бағыттарға ден қою керек"
Экономика ғылымдарының кандидаты, өнеркәсіптік саясат жөніндегі сарапшы Дильназ Нұржан жаңа саясаттың табысты болуы үшін ең басты үш факторды атап өтті:
«Біріншіден, өнеркәсіптік саясат нақты басымдықтарға сүйенуі керек. Біз барлық саланы бірдей қолдаудан гөрі, жоғары қосылған құн әкелетін бағыттарға шоғырлануымыз қажет. Екіншіден, бизнесті қолдаудың жаңа форматтары — ұзақмерзімді жеңілдетілген қаржыландыру, салықтық ынталандыру және экспорттық кепіл механизмдері жүйелі іске асырылуы тиіс. Үшіншіден, кадрлық саясат. Егер жаңа технологиялармен жұмыс істейтін мамандар даярланбаса, ешқандай индустриялық серпіліс болмайды.»
Сарапшының пікірінше, Қазақстан өңдеу секторында адам капиталына инвестиция салуды басты басымдық ретінде қарастыруы қажет.
Инновациялар мен цифрлық трансформация
Жаңа өнеркәсіптік саясаттың өзегі — Индустрия 4.0 технологиялары. Бұл бағытта өндіріс процестерін автоматтандыру, жасанды интеллект пен Big Data шешімдерін енгізу, энергия тиімділігін арттыру және экологиялық жүктемені азайту көзделген.
Мәселен, Астана, Қарағанды және Орал қалаларында цифрлық өндіріс хабтары мен технопарктер ашылып, жергілікті кәсіпорындарға инновациялық шешімдер енгізуге көмектесуде.
Экспорттық әлеует және халықаралық кооперация
Шикізаттық емес экспортты арттыру — басты мақсаттардың бірі. Қазақстан қазірдің өзінде металлургия, ауыл шаруашылығы өнімдері және машина жасау салаларында Орталық Азия, Ресей, Қытай және Таяу Шығыс нарықтарына белсенді шығуда. Дильназ Нұржан бұл бағытта аймақтық өндірістік кооперацияның маңызын ерекше атап өтті:
«Бүгінде ешбір ел экономикалық өсімді тек өз күшімен қамтамасыз ете алмайды. Қазақстан үшін көрші елдермен технологиялық әріптестік пен бірлескен өндірістерді дамыту — шикізаттық емес экспорттың басты драйверіне айналады.»
Болашаққа бағдар: тұрақты индустрияландыру
Қазақстанның жаңа өнеркәсіптік саясаты ұзақмерзімді перспективада тұрақты индустрияландыруға, яғни экономикалық өсім мен экологиялық жауапкершіліктің тепе-теңдігіне негізделеді.
Бұл ретте «жасыл экономика», энергия тиімді өндіріс және көміртек бейтараптығына көшу саясаты ерекше рөл атқарады.
