Әйгілі американдық аболиционист Джеймс Рассел Лоуэллдің осы сөзі уақыттың қадірін түсінудің маңыздылығын көрсетеді. Коронавирустық пандемияға дейін-ақ Еуропалық комиссия, Еуропарламент пен Еуропалық кеңес сағат аудармасын жою туралы директива қабылдау жөнінде ұсыныс жасаған болатын. Уақыт саясаты туралы Барселона декларациясы 2022 жылы қабылданды.
Сағаттық күн уақытымен синхрондаудың артықшылықтары туралы мәселе денсаулыққа, экономикаға, білімге, қауіпсіздікке және қоршаған ортаға тікелей әсер ететін тұрақты уақыт белдеулерін енгізуді талап етеді.
Күн мен түннің табиғи циклінде кестені ертерек жасайтын сағаттардың ауысуы ұйқының жетіспеушілігін арттырады. Бұл адамға психофизиологиялық және әлеуметтік қажеттіліктерді қанағаттандыруға мүмкіндік бермей, денсаулық пен қауіпсіздікке теріс әсер етеді. Әсіресе, бұл балалардың дамуы үшін аса маңызды.
Күн уақытына сәйкес келмейтін сағаттармен тұрақты өмір сүру адамдардың биоритмдерін бұзады. Бұл метаболикалық синдромның жоғарылауы, жүрек аурулары, ұйқының бұзылуы және депрессия сияқты денсаулыққа әсер етеді.
Хрономедицинаның жаңа саласы уақыттың дәлдігін маңызды деп көрсетеді. Бұл күннің ультракүлгін сәулелерінің әсерін азайту немесе медициналық манипуляцияларды дәл жоспарлау үшін қажет.
Зерттеушілердің пікірінше, жазғы уақытқа ауысқан кезде жағымсыз әсерлер көктемде жазғы уақытқа ауысқаннан кейін бір аптадан бастап көрінеді және жазғы уақытта созылмалы түрде байқалады.
Хронобиологиялық тұрғыдан оқыту мен жұмыс қабілеті күн уақытымен, яғни адамдардың биологиялық және күн тәртібімен сәйкес келген кезде жақсырақ болады.
2004-2005 жылдары үкімет жыл сайынғы жазғы уақытқа көшуді алып тастау туралы шешім қабылдаған болатын. В.Фесенков атындағы Астрофизикалық институт, Генетика және физиология институты, сондай-ақ География және су қауіпсіздігі институты бұл шешімнің халық денсаулығына, экономикаға және саясатқа әсерін зерттеуді ұсынды.
2023 жылы ұсынысты Экология және табиғи ресурстар министрлігі Сауда және интеграция министрлігімен бірге қарастырды. Ғалымдар мен сарапшылар UTC + 5 бірыңғай уақыт белдеуін енгізу туралы ұсынысты қолдады. Сағаттарды ауыстыруды 2024 жылғы 29 ақпаннан 1 наурызға қараған түні жүзеге асыру жоспарланды.
2024 жылы E-Petition.kz порталында «Уақытты кері қайтару» петициясы қаралып, ресми түрде қанағаттандырудан бас тартылды.
Біртұтас уақыт белдеуіне көшу бастапқыда қолайсыздықтар тудыруы мүмкін. Дегенмен, бұл кезеңге ағза біртіндеп бейімделеді. Мұнымен қатар жарықтандыру, инфрақұрылым және мүгедектігі бар адамдар үшін қолайлы жағдай жасау маңызды.
Экономика, менеджмент, психология, әлеуметтік жұмыс және хрономедицина бағыттары бойынша қосымша ғылыми зерттеулердің қажеттілігі сақталуда.
Әлеуметтану ғылымдарының докторы,
профессор, Л.Н. Гумилев атындағы
ЕҰУ проректоры Л. Төлегенқызы
