Алаш Орда
Қашаннан қазақ халқы нұрға құштар,
Шақырған тым алыстан бір жарық бар.
Алашты ел қылам деп ерлер шықты –
Әлихан, Ахмет пен Міржақыптар.
Ел десе кеудесінен күй ағылар,
Белсеніп шықты не бір зиялылар.
Бастаудан басталатын бұлақтардың
Өміршең өзендерге құяры бар.
Үзсем деп үстемдіктің шынжырларын,
Арнады алашына мұң жырларын.
Қозғалыс баспасөзсіз болмайды деп,
Шығарды «Айқап» деген бір журналын.
Газеттер – «Қазақ» пенен «Бірлік туы»,
«Сарыарқа» күнге ұмтылды, нұрға ұмтылды.
Ақыры болып ақпан төңкерісі,
Қиратып патша тағын, түнді түрді.
Заманның шалдықса да бұл өрінде,
Қазақтың от тұтанды жүрегінде.
Аталды автономды ел Алаш жұрты –
Екінші жалпы қазақ сьезінде.
Бар қазақ шат боп күліп, мерейленді,
Үмітін бұл бостандық жебей берді.
Қимылы Орындбордан бастау алған –
Алаштың астанасы Семей болды.
Алғашқы АШАРШЫЛЫҚ
Қазаққа қара зұлмат көзін тігіп,
Қорланды, қос үреймен өмір сүріп.
Азамат соғысының азабы зор,
Ел іші ебіл-дебіл, бүліншілік.
Шайқалған жылдар бойы тұнығы да,
Тарқаған тойы менен қызығы да –
Сенделіп Семей тұрды, сенімі жоқ,
Дірілдеп төңкерістің құзырында.
Бұл шақта бай мен кедей тым дүрдараз,
Ежелден орыс, қазақ, ол дағы араз.
Арсиып «ақ» пен «қызыл» арасында,
Уақытша үкімет те тұрды біраз.
Тонады тек қазақты мұның бәрі,
Көбейді күннен-күнге зұлымдары.
Шыққанда «Азық-түлік отряды» –
Қырдағы ел қызғыш құстай шырылдады
Екпіні «отрядтың» тау бұзатын,
Елірсе, елді есінен таңдыратын.
Жесірдің жетекке алып бір сиырын,
Жарлының тартып алды жалғыз атын.
Көңілін кекті ашу мен құса басып,
Байлардың көбі кетті Қытай асып.
Кедей де кетер еді қосын сүйреп,
Ол жақта кім тұр дейсің құшақ ашып.
Баз кешті қазақ күннің жарығынан,
Құтылмай «Азық-түлік салығынан».
Ыстық боп ала жаздай, жаңбыр жаумай,
Қосылды құрғақшылық тағы бұған.
Құдай да естімеді елдің мұңын,
Тамыры өспей жатып солды гүлдің.
Алапат ашаршылық басталды енді –
Жазында – мың тоғыз жүз жиырма бірдің.
Амалдап, аман қалып санаулылар,
Қырылды тұтасымен кей ауылдар.
Түйір жоқ тіске басар түз далада,
Кеткендей жерге сіңіп жан-жануар.
Бүлініп Ресейдің зор алабы,
Көзінен орыстың да сор ағады.
Қадалып қанын ішіп, малын талап,
Қазақтың бай даласын тонап алды.
Қаңғырып, қазақ қайың сауып кетті,
Кейбірі несібесін тауып жепті.
Сенделіп сүйектерін сүйреткендер
Семейдің қаласына талып жетті.
Қалаға жетпегендер далада өлді,
Сүйегі көмілместен қала берді.
Қаланың аты – қала, ел ортасы –
Сол кезде көп аштарға пана болды.
Апат жұт ауыр тиді көшпендіге,
Зар алды беткейді де, төскейді де.
Шетелге ауып кетті жол тапқандар,
Қош айтып атамекен, өскен жерге!
Әбубәкір ҚАЙРАН
"Адырна" ұлттық порталы
