Мен кәсіпті кейбір іс-әрекетке деген адамның шабыты деп түсінемін. Біріншіден, дінтанумен байланысты мамандық немесе кәсіп туралы айту үшін алдымен дінтану ұғымының нені білдіретінін анықтау керек. Яғни, дінтану дегеніміз не?
«Дінтану» термині мазмұны жағынан өте кең (мысалы, «саясаттану», «әлеуметтану», «құқықтану» және т.б. сияқты). Оның астында дінді ғылыми-философиялық зерттеуге қатысты көп нәрсені жинақтауға болады: дін тарихы, салыстырмалы дін, дін психологиясы, дін социологиясы, дін философиясы және т.б. Бұл пәндердің барлығының өз тарихы, өзінің классикалық әдебиеті, даму логикасы және өз шекаралары бар, бірақ ол толық анық болмаса да, бұл «шекаралық қақтығыстарға» және олардың гипотетикалық иерархиядағы орны туралы дауларға әкеледі. Соған қарамастан, бұл пәндер бойынша ғылыми зерттеулер өзара байланысты, нәтижелер ортақ.
Сондықтан мен дінтануды тек дін туралы нақты ғылымдарды ғана емес, сонымен қатар онымен байланысты философиялық, мәдени және әдіснамалық зерттеулерді де қамтитын күрделі және пәнаралық сала деп атар едім.
Екіншіден, жалпы дінтану ғылымының салыстырмалы түрде жас болғандықтан (оның қалыптасуының басы XΙX ғасырдың екінші жартысында басталады), және оның отандық нұсқасының тағдырының ерекшелігін ескерсек, дінтану мамандығы ретінде, менің ойымша, әдеттен тыс ештеңемен ерекшеленбейді.
Үшіншіден, кәсіби маман ретінде дінтанушы негізінен екі кейіпте әрекет етеді: зерттеуші және оқытушы; екі жағдайда да ол сарапшы ретінде сұранысқа ие болуы мүмкін. Дінтану зерттеуші ретінде ғылыми ниетте батыл болуы, үнемі ізденіс үстінде болып, пікірталастарға дайын болуы керек.
Оқытушы ретінде ол академиялық, сабырлы, барлық көзқарасты объективті түрде білдіруі және т.б. керек. Бірақ сарапшы ретінде ол өзінің білімі мен сенімін әрқашан объективтілікке қызығушылық танытпайтын тапсырыс берушінің үмітімен салыстыра отырып, «пышақтың жүзінде» жүруге мәжбүр.
Төртіншіден, дінтануды кәсіп (міндет) ретінде қарастыратын кез келді. Яғни, бұл ұғымның астарында шабыттандыратын ғана емес, міндеттейтін де нәрсе бар.
Дінтану мамандығы үшін кәсіптің жеке қажеттілігін сезіну және жеке зерттеу қызметінің жалпы пайдалылығына сенімділік болатын кәсіптің асыл мәнімен шектеліп көрейік. Дінтануды кәсіп ретінде таңдағандар өздері жазған мәтіндерінің (кітап, мақала) сөйлемдерінде ойды тұжырымдай отырып, лайықты және қажетті іс жасайтынына сенімді.
Кәсіби дінтанушылар арасында жұмысы мен бос уақытының көп бөлігін бір осы салаға арнайтын ынталы азаматтар көп пе?
Кейбір адамдар менімен келіспеуі мүмкін. Бірақ мен мұны біреуді ренжіту үшін жасап отырған жоқпын. Мен өзім болашақ дінтанушымын. Ал сұрақтарды ең алдымен өзіме қоямын. Кейде айтылғандардың кейбірі туралы ойлар мені ғана емес, өзгелерді ойландыратынына сенімдімін.
Дінді ғылыми зерттеуге деген қызығушылық пен жеке бейімділік әлі кәсіп емес. Кез-келген ғылымның құндылығы оған деген әлеуметтік қажеттілікпен анықталады.
Жақында ҚР президенті Қасым-Жомарт Тоқаев әкімдермен және мемлекеттік органдардың басшыларымен кездесе отырып дін саласындағы жұмысты жандандыруды тапсырды:
«Халқымыздың дүниетанымына сай дәстүрлі исламды дәріптеу аса маңызды. Оның ғылыми-теориялық негізін дамыту қажет. Өскелең ұрпақтың рухани тәрбиесін назардан тыс қалдыруға болмайды. Шын мәнінде, бұл – өте маңызды мәселе. Оны бетімен жіберсек, ұлттық салт-санамыздан айырылып қалуымыз мүмкін. Әкімдерге құзырлы органдармен бірлесіп, дін саласындағы жұмысты жандандыруды тапсырамын», – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Бұл мәселемен тек дін қызметкерлері ғана емес, дінтанушылар және өзге де ғалымдар айналысатыны сөзсіз.
Көріп отырғанымыздай дінтанудың құндылығы қоғамның ғылыми зерттеу арқылы қол жеткізілетін дін туралы сенімді білімге деген қажеттілігі мен көлемімен анықталады. Бұдан басқа ештеңе жоқ. Кез-келген қоғамда дінге деген сұраныс болғандықтан, дінді дұрыс түсіну қажеттілігі бар және әрдайым болады. Бұл үшін дінтанушы мамандығы бар, ол оған қызмет етеді және бұл оның кәсібі (міндеті).
«Дінтану» мамандығының 1-курс магистранты Шантемисов Ермек
Ғылыми жетекші: философия ғылымдарының докторы,
профессор Борбасова Қарлығаш Молдағалиевна
