КСРО-да бірінші Бүкілодақтық мүгедектер спартакиадасы 1988 жылы Литваның Аланта қаласында өтті.
1987 жылы желтоқсанда ҚазКСР ФиС комитеті бүкілодақтық ерікті дене шынықтыру және спорт қоғамымен (ВДФСО) бірлесе отырып, «Мүгедектердің дене тәрбиесі және спорты» федерациясын құрғанымен, бұл ойындарға Қазақстаннан спортшылар қатысқан жоқ. Президент болып Сергей Хохлов сайланды. Вице-президенті Шакуов Қуаныш – құлақ мүкістігі бар жандар қатарынан, Никифоров Геннадий – зағип жандар қатарынан болды. Бас хатшы – Джапарова Елена болып сайланды.
Арада алты ай өтпей жатып, 1988 жылдың сәуір айында волейболдан мүгедек-спортшылар командасы бірінші бүкілодақтық жарысқа қатысты. Ал келесі 1989 жылы Алматыда екінші бүкілодақтық волейболдан мүгедек-спортшы командалар жарысы өтті, бұл Қазақстандағы волейболдың одан әрі табысты болуына күшті түрткі болды.
Федерация кәсіподақтардың ВДФСО және Қазақстан спорт комитетімен бірлесіп жыл сайын қолжетімді спорт түрлерінен 5-6 республикалық жарыстар өткізіп, ұлттық құрама командалардың халықаралық жарыстарға қатысуын қамтамасыз етті.
1990 жылы маусымда Алматыдағы «Маяк» пионер лагерінде мүгедектердің республикалық спартакиадасы өтті, ол белгілі себептермен әдетте бірінші болып аталмайды. Олимпиаданы ұйымдастырушылар Бүкілресейлік кәсіподақтар федерациясының Республикалық кеңесі (төрағасы У. Құралов) және ФҚ Республикалық комитеті болды. Өтетін орны Алматы қаласындағы «Маяк» пионер лагері. Қазақстанның 7 облысынан командалар, барлығы 60-қа жуық адам қатысты.
1991 жылы Алматы қаласында «Фабричный» ауылында мүгедектердің 1-ші Республикалық спартакиадасы өтіп, оған еліміздің 500-ге жуық спортшысы қатысты.
1992 жылға қарай мүгедектерге арналған спорттық бірлестіктер құру дәстүрге айналды. «Мүгедектерді қолдаушылар» үшін Қазақстан мүгедектерінің дене шынықтыру және спорт қауымдастығы құрылды. Ол сондай-ақ Халықаралық Паралимпиада комитетінің мүшесі бола отырып, Ұлттық Паралимпиада комитеті қызметін атқарды. Бірлестіктің президенті ұзақ уақыт бойы жазушы Әнуар Әлімжанов болды. Қауымдастық қызметінің негізгі бағыты халықаралық аренада Қазақстанның мүддесін білдіретін елімізде арба спортын дамыту болды. Сондай-ақ, Қазақстан зағип спортшылар мен есту қабілеті нашар жандардың спорт одағы ұйымдастырылып, олар өз санатындағы мүгедек спортшылармен жарыстар өткізе бастады. Сол жылы волейболдан отырып ойнаушы команда ТМД чемпионы атанды.
1993 жылы Қазақстан құрамасы алғаш рет Сток-Мандевилл ойындарына (арбадағы мүгедектер арасындағы бейресми әлем чемпионаты) қатысып, алғаш рет қола жүлдені жеңіп алды (Штол Леонид - пауэрлифтинг). 1995 жылы медаль қоржыны толыса түсті: 1 алтын, 2 күміс және 2 қола, біздің спортшыларымыздың құрметіне алғаш рет әнұран шырқалып, Қазақстанның туы көкке көтерілді.
Любовь Воробьева әзірге Паралимпиада жүлдесін жеңіп алған жалғыз қазақстандық әйел спортшы. Зағип спортшы өз жүлдесін 1994 жылы Лиллехаммерде өткен VI Қысқы Паралимпиада ойындарында жеңіп алды. Классикалық стильде 10 шақырымдық шаңғы жарысында сынға түскен ол қашықтықты «күміс жүлдемен» аяқтады.
Волейболдан отырып ойнау Қазақстан құрамасы 1992 жылы ТМД чемпионы, 1994 және 1998 жылдары Азияның екі дүркін чемпионы атанған халықаралық жарыстарда сәтті өнер көрсетті. ТМД құрамасы мен Қазақстан құрамасын КСРО-ның еңбек сіңірген жаттықтырушысы Ж.Н.Сауранбаев ұзақ уақыт бойы дайындады, оның жетекшілігімен Қазақстан құрамасы 1996 жылы Атланта қаласында өткен Паралимпиада ойындарында 8-ші орын алды, 1998 жылғы әлем чемпионатында сол нәтижені қайталады.
Еліміздің басқа да мүгедек спортшылары да марапатқа ие болды: пауэрлифтингтен – Анатолий Колодюк (Екібастұз), пауэрлифтингті дамытуға қосқан үлесі және жоғары спорттық нәтижелері үшін Халықаралық Паралимпиада комитеті Президентінің арнайы медалімен марапатталды; мүгедектер арбасындағы жарыста – бүкіл әлемді дерлік аралаған Евгений Тетюхин ағылшын тілін тамаша біледі және 62 жасында 2004 жылы Афинада өткен Паралимпиада ойындарына қатысты. Муравьев Павел (Алматы) – жүзуден Қазақстанның абсолютті чемпионы және рекордшысы, 1980 жылғы КСРО чемпионы.
2003 жылы еліміздің спорт ұйымдарының үйлестіруші органы болып табылатын және Қазақстандағы мүмкіндігі шектеулі спортшылардың халықаралық аренада мүдделерін қорғайтын Қазақстанның Паралимпиадалық комитеті құрылды
Елімізде 450 мыңнан астам мүмкіндігі шектеулі жандар болса, оның 200 мыңға жуығы, яғни 45 пайызы ақыл-ойы бұзылған, тірек-қимыл аппаратына мұқтаж, көру немесе есту қабілеті жоқ адамдар. Соңғы үш жылда дене шынықтырумен және спортпен жүйелі түрде шұғылданатын мүгедектер санының тұрақты өсуі байқалады, сондықтан бұл көрсеткіш 2009 жылғы 12 мың адамнан 6,0%-ға, яғни 15 мың 505 адамға дейін өсті.
Қазақстанда жыл сайын барлық санаттағы мүгедектер арасында спорт түрлерінен 40-тан астам ел чемпионаттары, 4 жылда бір рет мүгедек спортшылардың республикалық спартакиадасы мен паралимпиада ойындары өткізіледі.
Бүгінгі таңда Маңғыстау, Атырау, Алматы облыстарында және Астана және Алматы қалаларында мүгедектер арбасындағы спорт түрлері бойынша 5 спорт клубы, Оңтүстік Қазақстан және Қарағанды облыстарында 2 мамандандырылған спорт мектебі, сонымен қатар мектепте 2 мүгедектер спорт бөлімі жұмыс істейді.
Әсіресе Маңғыстау, Атырау, Оңтүстік Қазақстан, Қарағанды, Павлодар, Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Алматы облыстарында және Астана мен Алматы қалаларында мүгедектер арбасындағы спорт бойынша белсенді жұмыстар жүргізілуде. 2001 жылы Астанада 1-Паралимпиада ойындары өтті. Одан кейін жалпы есепте Алматының мүгедек спортшылары жеңімпаз атанды. Алты жылдан кейін 2007 жылы Талдықорған қаласында (Алматы облысы) ІІ Паралимпиада ойындары өтті. Спартакиаданың қорытындысы бойынша бірінші орынды Алматы қаласының командасы, екінші орынды Қарағанды облысы, үшінші орынды Астана қаласының командасы иеленді.
Токиода Давид Дегтярев 2020 жылғы Паралимпиада ойындарының чемпионы атанған болатын. Сондай-ақ ол Тбилисиде (Грузия) өткен турнирде ол 178 келі салмақтағы штанганы көтеріп әлем чемпионы атанды.
"Адырна" ұлттық порталы
