Жаңа Қазақстанда құқықтық саясат тек заң қабылдау ғана емес, қоғамның әділдікке, теңдікке және адам құқығына деген сенімін қалыптастырудың басты құралына айналып келеді. Соңғы жылдары елімізде құқықтық мәдениетті нығайтуға, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғауға бағытталған кешенді шаралар жүйелі түрде жүзеге асып келеді.
Қазақстан Республикасының Құқықтық саясат тұжырымдамасы азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын сақтау, құқықтық тәртіпті нығайту, әділ сот жүйесін қалыптастыру сынды бағыттарға ерекше мән береді. Соның арқасында бүгінде сот жүйесінде ашықтық артып, қарапайым азаматтардың да өз мүддесін заң аясында қорғауға деген сенімі күшейе бастады.
Жаңа электрондық жүйелердің енгізілуі — құқық саласындағы ашықтық пен қолжетімділікті арттырған маңызды қадамдардың бірі. «E-Salyk», «E-Quryltai», «E-Sot» секілді онлайн платформалар арқылы азаматтар өз ісін бақылап, арыз-шағымдарын тіркеп, тіпті кей істерді онлайн қарауға қатыса алады. Бұл – заманауи технологиялар арқылы құқыққа қолжетімділікті арттырып, сот процестерін айқын етуге бағытталған оң тәжірибелер.
Құқықтық мәдениетті қалыптастыруда білім беру саласының да үлесі зор. Қазіргі таңда мектептер мен колледждерде «Құқық негіздері» пәніне басымдық беріліп, оқушыларға заң алдындағы жауапкершілік, жеке құқықтар мен міндеттер туралы нақты әрі түсінікті түрде түсіндіріледі. Университеттерде құқықтық клиникалар мен дебат клубтары арқылы жастар қоғамдағы маңызды мәселелерді талқылап, өз пікірін заң шеңберінде білдіруге үйренуде.
Азаматтардың өз құқықтарын білуі — құқықтық мемлекеттің іргетасы. Қазір көп адам еңбек шартын дұрыс рәсімдеу, тұтынушы құқығын қорғау, не болмаса отбасылық дауларда заң жолын іздеу сияқты мәселелерде заң көмегіне жүгіне бастады. Бұл – қоғамның құқықтық сауатының артып келе жатқанының белгісі.
Әрине, барлық салада кемшіліксіз жұмыс жүру оңай емес. Кейде сот процестерінің ұзаққа созылуы, немесе құқық қорғау органдарындағы бюрократиялық кедергілер азаматтардың сеніміне сызат түсіріп жатады. Бірақ осы мәселелерді мойындай отырып, оларды біртіндеп шешуге деген ұмтылыс пен ерік бар екенін де атап өту керек. Жаңа реформалар мен заңнамалық өзгерістердің барлығы осы олқылықтардың орнын толтыруға бағытталған.
Құқықтық саясаттың тиімді жүзеге асуы — тек мемлекеттік органдардың ғана емес, әр азаматтың өз құқығы мен міндетіне деген жауапкершілігіне де байланысты. Қоғам әділетті болу үшін адамдардың құқыққа сенуі, оны қорғауға ұмтылуы маңызды. Осы ретте еліміздегі құқықтық сауаттылықты арттыру, заң үстемдігін орнату бағытындағы бастамалар — болашаққа салынған сенімді көпір деуге болады.
Қорытындылай келе, құқықтық мәдениет — бір күнде қалыптаспайды. Ол – қоғам мен мемлекеттің ортақ еңбегінің нәтижесі. Қазіргі Қазақстанның құқықтық саясаты – кемшілігімен емес, үміт пен дамуымен бағаланатын кезеңде тұр. Егер әр адам өз құқығын қорғай білсе, заң алдында жауапты болса, әділетті қоғамның қалыптасуы — тек уақыт еншісінде ғана.кезеңдердің бірі. E-sudy, QR сот повесткалары, онлайн тыңдаулар – мұның барлығы заманауи қоғам талабына сай келетін әділетті, жылдам әрі тиімді сот жүйесін қалыптастыруға бағытталған. Бұл әсіресе шалғай өңірлердегі тұрғындар үшін сотқа жүгінуді едәуір жеңілдетті.
Құқықтық мәдениеттің қалыптасуы тек сот саласына қатысты емес. Бүгінде елімізде құқықтық сауаттылықты арттыру мақсатында түрлі қоғамдық ұйымдар, мемлекеттік құрылымдар, мектептер мен ЖОО-ларда оқыту бағдарламалары белсенді түрде жүзеге асуда. Мектеп партасынан бастап "Менің құқығым" секілді тақырыптар оқушыларға түсіндіріліп, оларды құқықтық жауапкершілікке тәрбиелеудің алғашқы қадамдары жасалып жатыр. Бұл – болашақта заңға бағынатын, азаматтық ұстанымы бар ұрпақтың қалыптасуына берік негіз.
Сондай-ақ құқық қорғау органдарында қызмет ететін мамандардың кәсібилігін арттыру жұмыстары да үздіксіз жүргізілуде. Прокурорлар, судьялар, адвокаттар – барлығы да қоғам алдындағы зор жауапкершілікті сезіне отырып, халықтың мүддесін қорғауға күш салуда. Әсіресе соңғы жылдары азаматтық істер бойынша медиация тәсілінің белсенді қолданылуы дау-дамайларды бейбіт жолмен шешуге мүмкіндік беріп отыр.
Әрине, құқық саласында шешілмеген мәселелер де бар. Алайда қоғамның құқықтық сана-сезімі артқан сайын, мұндай олқылықтардың азая түсетініне сенім мол. Азаматтардың өз құқықтарын білуі – олардың әділетсіздікпен күресуінің алғашқы және ең маңызды қадамы. Бұл ретте мемлекеттің міндеті – сол құқықтарды жүзеге асыруға жағдай жасау.
Бүгінде жастар да өз құқықтары мен міндеттерін терең түсіне бастаған. Олар жұмыс орнында, білім беру ұйымдарында, тіпті әлеуметтік желілерде де заң шеңберінде әрекет етуге тырысады. Бұл – құқықтық мәдениеттің тамыры тереңге жайыла бастағанының нақты белгісі.
Қорытындылай келе, Қазақстанда құқықтық саясатты іске асыру мен құқықтық мәдениетті қалыптастыру бағытында нақты нәтижелер бар. Елімізде заң үстемдігін орнату, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, әділ сот жүйесін дамыту жолындағы жұмыстар біртіндеп өз жемісін беруде. Бұл – құқыққа негізделген, әділетті қоғам қалыптастырудың сенімді негізі.
