Қазақстандық журналистер Жоғарғы Соттың төрағасы Жақып Асановты бұқаралық ақпарат құралдарына Қоғамдық ұлттық сенім кеңесінің (NSOD) бұрынғы мүшесі және Qazaq күресінің бұрынғы басшысы Арман Шораевтың ісіне қатысуға рұқсат беруге шақырды. Бұл туралы "Адырна" ҚазТАГ-қа сілтеме береді.
«Қазір Қазақстанда төтенше жағдай (ЖК) енгізілді, сот процестері қашықтықтан жүргізілуде, журналистерге ашық сот процестері туралы хабарлау қиынға соғады. 2020 жылдың 19 сәуірінде журналистерге 274-баптың 4-бөлігі бойынша әрекет жасады деген күдікпен ұсталған Арман Шораевқа санкция беру туралы өтінішті қарау үшін Алматы қалалық сотында сот отырысын қамтуға рұқсат етілмейтіні белгілі болды. Бұл іс қоғамда резонанс тудырды, өйткені Арман Шораев көпшілікке жақсы таныс, ол қоғам қайраткері ретінде елге жақсы таныс. Бұл іс бойынша сот процестерін қамту сот жүйесінің өзі үшін қажет екеніне сенімдіміз. Құрметті Жақып Қажманұлы, сізден біздің өтінішімізді қарап, Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында қарастырылған сот ісін жүргізудің жариялылығы қағидаттарының орындалуына күмән келтірместен, бұқаралық ақпарат құралдарынан төтенше жағдайлардағы сот процестерін жариялауға мүмкіндік беретін шаралар қабылдауыңызды сұраймыз », - делінген Қазақстан журналистер лигасының үндеуінде.
Қазіргі уақытта үндеу БАҚ өкілдерінің қолдарын жинауды жалғастыруда.
Естеріңізге сала кетсек, 18 сәуірде Қарағандыда ҰҚКД экс-мүшесі және Qazaq күресінің экс-басшысы Арман Шораев ұсталды. Қауіпсіздік қызметкерлерінің айтуынша, бұған негіз ретінде ҚР Қылмыстық кодексінің 274-бабының 4-бөлігі (төтенше жағдай кезінде көрінеу жалған ақпаратты тарату) бойынша қылмыстық іс қозғалған. 19 сәуірде ҚазТАГ ІІМ ақпарат көзіне сілтеме жасай отырып, Шораевты Қарағанды қаласының тергеу изоляторынан Алматыға жеткізу үшін алып кеткенін хабарлады. Ведомствоның өкілі сонымен бірге тергеу Ішкі істер министрлігі құзырында болғандықтан жағдайға түсінік беруден бас тартты. Бұқаралық ақпарат құралдарының процеске қатысуына қатысты, Алматы соты техникалық себептермен бәрін байланыстыру мүмкін емес, тек процеске қатысушылар ғана. Qazaq күресінің бұрынғы жетекшісінің қарындасы Әспет Бекмырзаеваның айтуынша, Шораевқа адвокатпен кездесуге рұқсат берілмеген.
Осыдан бір күн бұрын, 17 сәуірде Алматыда белгілі саяси белсенді Альнур Ильяшев ұсталды. Полиция департаментінің хабарлауынша, оған көрінеу жалған ақпарат таратқан деген күдік келтірілген. 18 сәуірде Ильяшев екі айға қамауға алынды. Бұған қоса, қауіпсіздік күштері оны биліктен кетіруге және «Нұр Отанды» сынға алуға шақырды деп айыптады. Құқық қорғаушы, Адам құқықтары мен заңдылықты сақтау жөніндегі қазақстандық халықаралық бюроның директоры Евгений Жовтис бұл істегі «Нұр Отан» партиясы мен Ильяшев туралы ақпараттың төтенше жағдайға қатысы туралы түсініксіз деп санайды.
Сондай-ақ, 18 сәуірде Алматыда журналист Ұлан Шамшет ұсталды. Белсенді Геннадий Крестьянскийдің айтуынша, ол карантин режимін бұзғаны үшін ұсталған.
Сонымен қатар, саяси белсенді Дана Қалиеваның қылмыстық жауапкершілікке тартылуы туралы белгілі болды, ол жағдайды өзінің азаматтық позициясымен байланыстырады.
Айта кету керек, қоғам қайраткері және HAQ партиясын құрудың бастамашыларының бірі Тоғжан Қожалиева белсенділердің ұсталуы туралы сөз қозғап, билік елдегі төтенше жағдайды пайдаланып, билікке қарсы және ыңғайсыз белсенділерді тазартуға кірісті деген пікір білдірді. Журналист және азаматтық белсенді Әсем Жапишеваның пайымдауынша, қазір билік төтенше жағдайды тәртіпсіздіктерді басу үшін қолданып отыр және белсенділерді қолдау үшін ешкім ештеңе жасай алмайтынын пайдаланып отыр. Белсенді азамат Әсия Тулесованың айтуынша, мемлекеттік органдардың азаматтық белсенділермен ынтымақтастық орнататын уақыты келді. Жовтис азаматтық белсенділердің қамауға алынуы Қазақстанда наразылықты басудың тетігі деген пікір білдірді.
19 сәуірде «Әділ сөз» халықаралық сөз бостандығын қорғау қоры Қазақстанның Бас Прокуроры Ғизат Нұрдәулетовты төтенше жағдайлар кезінде «қасқыр аулаудың» алдын алуға шақырды. Қор Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында да КСРО-да жалған ақпарат бергені үшін жазаланбағанын, қазір Қазақстан одан асып кеткенін атап өтті. Қазақстандағы дәйектілерді тексерушілер де Шораев пен Ильяшевке қарсы санкцияларды шамадан тыс деп санайтындықтарын мәлімдеп, мәлімдеме жасады.
Айта кету керек, 2019 жылдың қарашасында АҚШ-тың БҰҰ-дағы делегациясы Қазақстан ұсынған Дүниежүзілік мерзімді шолудың (UPR) үшінші циклін қарау аясында Қазақстан билігіне 174 (әлеуметтік, ұлттық, рулық, нәсілдік, таптық немесе діни араздықты қоздыру) және 274-баптарды . ( жалған ақпаратты тарату) қайта қарауды ұсынды.
Отырысқа қатысқан көптеген елдің өкілдері заңнаманы қайта қарауға үндеді. Содан кейін қарашада беделді халықаралық «Шекарасыз репортерлар» ұйымы Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевты журналистерді қудалауды тоқтатуға шақырды.
Оңғар Қабден,
"Адырна" ұлттық порталы
