ЮЛИАНА, фолк-орындаушы, әнші, «Қомусшы – әлем шебері» атағының иегері:
Қазіргі уақытта елімізде түркі халықтарының қазіргі заманғы этникалық музыкасын насихаттап, әлемге танытуды мақсат еткен The Spirit Of Tengri фестивалі өткізіліп жатыр. Жоба аясында аталған фестивальға қатысуға ниет білдірген жеке орындаушылар мен өнер ұжымдарының бейнебаяндары СТВ телеарнасы арқылы ұсынылуда. Сондай-ақ www.alashainasy.kz, www. tengrinews.kz, www. tengrifm.kz сайттарында байқаудың барысы баяндалып келеді.
Жақында осы өнер фестивалін ұйымдастырушылардың шақыруымен байқауға қатысушы, қазақпен тамырлас Саха Республикасының (Якутия) өкілі, әйгілі фолк-орындаушы, әнші, шебер шаңқобызшы Юлиана Кривошапкина Алматыға арнайы келген болатын. «Алаш айнасы» бұған дейін бұл орындаушы туралы: «Саханың қомус аспабында асқан шеберлікпен ойнайтын Юлиана Spirit of Tengri фестивалінде олонхоны туғызған өңірдің тамаша үнін, атмосферасы мен рухын жеткіземін деп отыр. Юлиананың әндерінде көк бөрінің ұлуы, қыран қанатының қағысы, бұлбұлдың сайрауы, сәйгүліктің шабысы, балықтың шоршуы, дауылдың екпіні, қарлы шыңның самалы бар», – деп жазған болатын. Бұлай деп тамсануымыздың да себебі жоқ емес. Бұған ғаламторға кіріп, Юлиананың «Ояну» атты жаңа бейнеклипін көріп, тыңдаған адам, сөзсіз, көз жеткізеді. Бір ғана шаңқобыздың үнін мың сан түрлендіріп, табиғат үнін әсерлі әуезге үйлестіре білетін талантты орындаушы Алматыға арнайы келген сапарында «Алаш айнасы» газеті редакциясына да бас сұғып, өнер, мәдениет төңірегіндегі ойларымен бөліскен еді:
Қомустың үні – дертке дауа
– Қазақтың шаңқобыз аспабын Якутия сахалары қомус деп атайды. Алақанға сыйып кететін бұл шағын ғана аспаппен адамның кеудесіне сыймайтын, ойына келмейтін таңғажайып әуендер мен табиғаттың тылсым үндерін ойнауға болады. Қомус – якут халқының ең басты музыкалық аспабы. Біздің бабаларымыз дертке шалдыққан адамдарды осы аспаптың қасиетті үнімен емдеген. Ел жиналған ортада да қомусшы бақсылар ортаға шығып, өнер көрсетіп, айналаны қара ниетті күштерден тазартатын болған. Якуттар табиғатқа жақын, қомустың көмегімен олар табиғаттың бар әсемдігін көркем бейнелей алады.
Бұл қарапайым фольклорлық аспап қана болғанымен, ол өзге музыкалық құралдардан анағұрлым артық. Қомус аспап болса да, қазіргі заманғы ырғақтардың алуан түрін туғыза алады. Қомуспен кез келген жанрда ойнауға болады. Ол – ата-бабаларымыздың әрі келешектің де аспабы.
Тағы бір атап өтетін нәрсе: бізде, Якутияда, дүниежүзінде теңдесі жоқ Қомус мұражайы жұмыс істейді. Осы мұражайды көру үшін әлемнің төрт бұрышынан адамдар арнайы келіп жатады. Қазір күндіз-түні шеберлігімді шыңдаумен айналысып, ізденіс үстінде жүрмін. Бұл ерекше мұражайда қомустың 2 мыңнан астам түрі сақтаулы. Жеке шығармашылығыма негізінен көне түркілік сарындар мен өзімнің туған халқым – якут фольклорының барлық дыбысын арқау етіп келемін. Таяуда ғана «Ояну» деп аталатын бейнеклипімді қалың тыңдарманға ұсындым. Көрген адамдар жоғары бағасын беріп жатыр.
Кішкентай аспаптың үлкен мүмкіндіктері бар
– Менің қомус аспабына қызығушылығым сонау бала күннен басталған. Әжем бұл аспапта өте керемет ойнаған. Үйде де, түзде де осы бір киелі де қасиетті аспаптың дыбысы естіліп тұратын. Кейін анам әжеміз ойнаған қомусты маған сыйға тартты. Өз өмірімдегі алғашқы саналатын бұл қомус қазір үйімнің ең төрінде тұр. Ал сахнаға алып шығатын қомустарды шеберлерге арнайы тапсырыс беріп жасатамын. Мектепте оқып жүрген кезімде ұлттық әндер жазылған табақшаларды тыңдаудан жалықпайтынмын. Сол кездегі ерекше әуендер, саха елінің тамаша табиғатының тылсым әуендері менің құлағыма әбден сіңіп, жүрегімді әлдеқашан бойлап кеткен. Уақыт өте келе өнер жолын таңдап, «Айархаан» тобының мүшесі ретінде ән салып, қомус тартып жүрдім. Осы топпен бірге жер-жерді аралап жүріп, көптеген жетістікке жеттік. Рухани жағынан да өсіп, қомусшы ретінде де кәсіби тұрғыда жетіле түсуіме осы топта өнер көрсетуім айтарлықтай әсер етті. Дегенмен қомусшы атансам деген бала күннен бойды билеген асыл арманның жетегімен топтан бөлінуіме тура келді. Мұндағы басты ұмтылыс – жеке шығармашылығымды дамыту. Себебі өзімнің ойға алған жоспарларым, жүзеге асырсам деген мақсаттарым бар еді. Болашақта якут жастарын ұлттық өнерге баулып, қомусқа үйрететін мектеп ашсам деген ниетім бар. Әзірше жеке бағытта шығармашылық жұмыстармен айналысу үстіндемін. Енді осы бір кішкентай ғана аспаптың үлкен мүмкіндіктерін әлемге әйгілесем деп, талант пен еңбекті ұштастырып жүрген жайым бар.
Этникалық музыка сәнге айналып келеді
– Өткен жылы Якутияда VII Қомусшылардың әлемдік конгресі өткен болатын. Онда Үндістан, Қытай, Жапония, Корея, АҚШ пен бірқатар Батыс елінің шеберлері қатысты. Сонда қатаң іріктеуден өткен әлемнің ең үздік тоғыз қомус шеберінің қатарына іліктім. Бұл мен үшін, менің халқым үшін зор қуаныш болды. Қазіргідей жаһандану дәуірінде әрбір халық өзінің бет-бейнесін сақтап қалу үшін тамырлы тарихын таразылап, өнері мен мәдениетін жаңа белестерге көтеруге ұмтылуда.
Даңғаза музыкаға бейім келетін бүгінгі ұрпақ ескі әуендерді жаңаша ырғақтармен көмкеріп, барынша түрлендіріп ұсынсаң ғана тыңдайды. Шынында да, кейінгі кезде мазмұнды да мағыналы этникалық-фольклорлық музыка жеңілтек эстрадамен айтарлықтай бәсекеге түсе бастағанын айту керек. Бұл ретте якут жерінде де халықтық музыкамыз бен ұлттық ән өнерімізді тың бағытта дамытып жүрген бірқатар танымал топ пен жекелеген орындаушылардың бар екендігін және олардың өнерін көпке паш ететін бірқатар жобаның жүзеге асырылып жатқандығын атап өткеніміз жөн.
Ал қазақстандық Spirit of Tengri фестивалі – дер кезінде қолға алынып, жүзеге асырылып жатқан ірі жоба. Себебі бүгінгі тыңдарман жанға рақат сыйлайтын, өткеніне үңілдіретін әуенге бет бұра бастады. Осы жоба арқылы көптеген қазақстандық өнерпазбен табыстым. Бұған дейін де көне мақамды жаңғыртып жүрген атақты қазақстандық музыкант, этникалық-фольклорлық әуендерді орындаушы Еділ Құсайыновтың өнеріне тәнті болғаным бар. Ұлттық музыканы түлетіп жүрген осындай шеберлері бар түркі әлемі өнерінің болашағы зор деп есептеймін. Қалай десек те, табиғатпен үндес, тамыры бар дүние ешқашан мәнін жоймайды дегендей, қазір әлемде этникалық-фольклорлық музыка сәнге айналып келе жатқанын байқауға болады. Саха елімен туыс қазақ халқына баянды бақыт тілеймін. Түбі бір түркі жұртының рухы мәңгі жасасын!
«Алаш айнасы» газеті.
