Алматыдағы Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармониясында Алматы қаласы әкімдігінің қолдауымен «Адырна» ұлттық-этнографиялық бірлестігі мен «Тіл» орталығының ұйымдастыруымен «Азат рухтың алдаспандары» атты ән мен күй кеші өтті. Тәуелсіздіктің 21 жылдығы мен Желтоқсан оқиғасының 26 жылдығына орайластырылып ұйымдастырылған концерттің ерекшелігі – мұнда азаттық жолында құрбан болған, қудаланған, жер айдалып, атылып, абақтыға жабылған композиторлардың шығармашылығы көрініс тапты. Азаттықты аңсаған Махамбет, Иманжүсіп, Жаяу Мұса, Мәди, Қапез, Сары, Құрманғазы, Тәттімбет, Қазанғап, Әбді, Қанапия, Кенен, Әбікен Хасенов сияқты саңлақтардың шығармаларымен қатар, Тәуелсіздік тақырыбындағы халық әндері мен күйлері, кейінгі заман композиторларының туындылары сахнаға жол тартты.
Өнертанушы Ерлан Төлеутай азаткерлік музыка тарихын баяндап, әр шығармаға қысқаша түсініктеме беріп отырды. Алматы қаласы Ішкі саясат басқармасы мен Тілдерді дамыту басқармасының қолдауымен өткізіліп отырған кештің шымылдығы Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі, Құрмет орденінің иегері, режиссер Сағызбай Қарабалиннің сахналауында азаттықтың азапты жолын бейнелейтін шағын қойылыммен түрілді. Ахмет, Мағжан тәрізді Алаш арыстары, Әлия мен Мәншүктей қазақтың батыр қыздары, Қайраттай жігерлі боздақтардың бейнелері сомдалған көрініс әсері бүкіл елді орнынан тік тұрғызып, қошемет пен құрметке бөледі.
Белгілі күйші Біләл Ысқақов Әбікен Хасеновтің «Қоңыр» күйімен жұртты толғандырса, танымал әнші Жоламан Құжиманов «Алаш маршын» орындап, алаштықтардың рухын аспандатты. Осы орындаудағы Хасен Қожа-Ахметтің әні мен тоталитарлық жүйе құрбаны Бүркіт Ысқақовтың сөзіне жазылған «Душар боп бейнет сорыма» атты әні көңілдерді толқытты. Халық композиторларының ішіндегі Махамбеттен кейінгі құрбандарының бірі Батақтың Сарысының әнін орындаған жас әнші Елза Қарабалина да жұртшылықтың қошаметіне бөленді. Ерлан Төлеутайдың шырқауындағы Мәдидің «Қаракесек» әні, Тілеулес Құрманғалиевтың орындауындағы Қапездің қоштасуы мен Кененнің «Бұлбұлғасы» қалың көрерменді бейжай қалдырмады. Көмейіне құт ұялаған әнші Еркін Шүкіманов Рамазан Елебаевтың «Жас қазағы» мен Серік Қалиевтің «Алаш арыстары» атты әндерін жоғары деңгейде шырқады. Ал Ерлан Рысқали Жаяу Мұсаның «Ақ сисасы» мен Қанапияның әнін құйқылжыта салып, қалың тыңдарман қошеметіне бөленді. Бармағынан күмбір күйлер төгілген шебер күйші Мұрат Әбуғазы тартқан халық күйі «Ел айырылған» мен Махамбеттің «Жұмыр қылышы», Құрманғазының «Төремұраты» мен Тәттімбеттің «Көкейкестісі» елдің көңілін қозғаса, талантты жас күйші Нұркен Әшіров төкпелетіп төгілткен Қазанғаптың «Шырылдатпасы» жұртқа жігер бере түсті. Сыбызғының құлағында ойнайтын сыбызғышы Талғат Мұқышев халық күйі «Заман-айдың» терең толғамды сазымен ой иірімдеріне жетелесе, жас әнші Талғат Әбуғазы халық әні «Он алтының зарымен» тарихтағы зобалаң жылдарды көз алдымызға әкелгендей болды. Ақын Әбубәкір Қайранның сөзіне жазылған Жоламан Құжимановтың «Айналдым сенен» әні Ерлан Құжимановтың орындауында өз әншісін тапқандай әсер қалдырды. Соғыс жылдары шыққан Қасым Аманжоловтың «Дариға, сол қыз» әнін нақышына келтіріп айтқан әнші Еркін Нұрханов пен Сәтмағамбеттің «Қанатталдысын» шебер орындаған жас әнші Саят Нұрғазин де халықтың ризашылығын алды. Жас талантты әнші Жақсыгелді Маясар мен Болат Құсайыновтың орындауындағы отаршылдық жүйенің құрбаны Иманжүсіптің әндері батыр бабамыздың аруағын қайта тірілткендей күй кешіртті.
Бұған дейін Біржан сал, Ақан сері, Мұхит, Жаяу Мұса, Үкілі Ыбырай әндерінен лекция концерттер ұйымдастырған «Адырна» ұлттық-этнографиялық бірлестігі жыл сайын Тәуелсіздік мейрамы мен Желтоқсан оқиғасын еске алу күні қарсаңында «Азат рухтың алдаспандары» атты концертті өткізуді дәстүрге айналдырмақшы.
Арман СЕРІКҰЛЫ
